Prof. dr. W.M. (Willem) de Vos

Microbiologie, Wageningen Universiteit, Spinozalaureaat 2008

Vos-002.jpg

Willem de Vos (1954) is hoogleraar Microbiologie aan de Wageningen Universiteit.

Professor de Vos ontving de NWO-Spinozapremie 2008 voor zijn baanbrekende onderzoek naar de bijdrage van micro-organismen zoals bacteriën aan ons voedsel en onze gezondheid.

Willem de Vos (30 oktober 1954, Apeldoorn) studeerde in 1978 cum laude af in de biologie/biochemie aan de Rijksuniversiteit Groningen, alwaar hij in 1983 cum laude promoveerde op een onderzoek dat deels werd uitgevoerd bij het Max-Planck Instituut voor Moleculaire Genetica in Berlijn. Na een postdoc verblijf in Engeland, startte hij een onderzoeksgroep bij het Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek (NIZO), waar hij in 1987 onderzoeksmanager werd. In datzelfde jaar benoemde de Wageningen Universiteit hem tot deeltijdhoogleraar Bacteriële Genetica, en in 1994 werd hij daar voltijdshoogleraar Microbiologie. Deze laatste positie combineerde hij met verschillende bestuurlijke functies bij de universiteit en wetenschappelijke instituten, zoals het Topinstituut Food & Nutrition. Vanaf 2007 is hij ook in deeltijd verbonden aan de Universiteit van Helsinki als Finland Distinguished Professor.

Willem de Vos bestudeert micro-organismen, zoals bacteriën, archaea en schimmels. Hij heeft onder andere ontdekt dat melkzuurbacteriën met elkaar communiceren door speciale peptiden, en dat ze door de productie van deze peptiden zelfs andere micro-organismen kunnen uitbannen. Tevens heeft hij methodes ontwikkeld om het metabolisme van melkzuurbacteriën doelgericht te beïnvloeden om zo de productie van smaakstoffen, vitamines en zoetstoffen te verbeteren. Zijn fundamentele ontdekkingen worden op grote schaal toegepast. Zo heeft zijn onderzoek bijvoorbeeld geleid tot de ontwikkeling van melkzuurbacteriën die de smaak en houdbaarheid van kaas verbeteren.

Hij gebruikte voor het eerst een multidisciplinaire benadering om de grote variatie aan bacteriën in het humane maag-darmkanaal te verkennen. Hij stelde met DNA-analyses onomstotelijk vast dat elk individu een unieke combinatie van soorten darmbacteriën bezit, die deels genetisch is bepaald. Dit legde de grondslag voor een onderzoeksgebied dat de relatie tussen de darmbacteriën en de gezondheid van de gastheer tracht te doorgronden. Zijn verwachting is dat de diagnostiek van darmbacteriën eraan kan bijdragen om specifieke ziektebeelden in kaart te brengen en daardoor beter te behandelen.

Zijn meest recente doorbaak is de revolutionaire uitvinding van de 'betere petrischaal'. Hij ontwikkelde microchips die bestaan uit miljoenen kleine kamertjes waarin tegelijk kleine hoeveelheden bacteriën, archaea, schimmels of zelfs humane cellen kunnen worden gekweekt en gekarakteriseerd. Hij toonde aan dat hiermee nieuwe en ook nog niet eerder gekweekte soorten kunnen worden geïsoleerd.

Willem de Vos is een zeer productieve wetenschapper. Hij is auteur of coauteur van meer dan 350 publicaties, rond de 50 hoofdstukken in boeken, houder van 25 patenten of patentaanvragen en heeft tot op heden bijna vijfenzeventig promovendi begeleid. Als de ontwikkelingen binnen zijn vakgebied hem niet snel genoeg gaan, trekt hij het veld vooruit. Bijvoorbeeld door internationale symposia te organiseren, nieuwe samenwerkingsverbanden op te zetten of start-up bedrijven te stimuleren.

Willem de Vos is een energieke, zeer gedreven en inspirerende onderzoeker, die bovendien een uitstekend wetenschapsmanager is. Naast zijn vele nevenfuncties in besturen en adviesraden, is hij altijd nauw betrokken bij het onderzoek. Zijn werklust, productie en inzet zijn zeer indrukwekkend, en de Spinozacommissie verwacht dan ook in de komende jaren nog veel nieuwe doorbraken van hem.