Prof. dr. Ton Schumacher

Prof. dr Ton Schumacher is groepsleider Moleculaire Oncologie en Immunologie in het Antoni van Leeuwenhoek en het Oncode Instituut. Tevens is hij hoogleraar Immuuntechnologie aan de Universiteit Leiden en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Schumacher is internationaal toonaangevend in het onderzoek naar immuuntherapie tegen kanker.

TonSchumacher_5356.jpg
Prof. dr. Ton Schumacher (Fotografie: Studio Oostrum/Hollandse Hoogte)

Immuuntherapie is de afgelopen jaren, naast chirurgie, bestraling en chemotherapie, uitgegroeid tot een standaardbehandeling van kanker. Schumacher heeft in die ontwikkeling een belangrijke rol gespeeld; zowel door zijn wetenschappelijke prestaties, als door zijn vermogen ontdekkingen uit fundamenteel onderzoek de kliniek in te krijgen.

De centrale vraag binnen zijn onderzoek is hoe T-cellen, witte-bloedlichamen van de afweer, kankercellen kunnen herkennen en hoe we dit proces kunnen stimuleren. Vaak herkennen T-cellen tumoren namelijk niet. Schumacher ontwikkelde al vroeg in zijn loopbaan verschillende, inmiddels breed toegepaste methodes om reacties van het immuunsysteem tegen tumoren te kunnen meten. Vervolgens liet hij zien dat T-cellen tumorcellen kunnen herkennen op grond van de DNA-schade die zij hebben opgelopen. Dit inzicht verklaart waarom checkpointremmer-therapie, een vorm van immuuntherapie waarbij een afweerreactie wordt gestimuleerd, met name goed werkt bij vormen van kanker met veel DNA-schade, zoals long- en huidkanker. Tevens heeft Schumacher samen met collega’s aangetoond dat het beter is checkpointremmer-therapie voor in plaats van na een operatie in te zetten.

Om afweerreacties op te wekken bij patiënten waarbij de kankercellen van nature niet herkend worden door het afweersysteem, ontwikkelde hij technologie om T-cellen genetisch te manipuleren, resulterend in een nieuwgevormd ‘leger’ dat tumoren beter kan bestrijden. In 2006 vonden de eerste testen bij huidkankerpatiënten plaats. Genetisch gemodificeerde T-cel-therapie is momenteel in ontwikkeling voor een groot aantal vormen van kanker en is de afgelopen jaren goedgekeurd voor de behandeling van bepaalde vormen van bloedcelkanker.

Het feit dat zijn werk het lab ontstijgt is een kwaliteit van Schumacher. Hij is de motor achter vele initiatieven om de wetenschappelijke ontdekkingen te vertalen naar klinische toepassingen. De hoogleraar is medeoprichter van vier biotech-bedrijven en adviseur van vele andere. Nauwe samenwerking met het Antoni van Leeuwenhoek  maakt dat toepassingen snel in klinische trials getest kunnen worden. Schumachers fundamentele werk op het gebied van neo-antigenen, nieuw gevormde antigenen die ontstaan als gevolg van DNA-schade, leidt momenteel tot een opleving van nieuwe bedrijven in de biotechindustrie. Schumacher publiceerde al over neo-antigenen, stoffen die alleen voorkomen in tumoren, toen de academische gemeenschap de relevantie daarvan pas net inzag. De verworven kennis vormt nu de basis voor de ontwikkeling van gepersonaliseerde kankervaccins. De immunoloog richtte zelf twee bedrijven op dit gebied op.

Naast het bereiken van impact weet Schumacher ook het onderzoeksveld zelf te verheffen. Hij slaagt erin om talent met diverse achtergronden te vinden en te binden. De hoogleraar is een inspirerende en betrokken mentor en maakt altijd voldoende tijd vrij voor begeleiding van studenten en postdocs. Meer dan de helft van hen is actief gebleven in het onderzoek. Sommigen hebben hun eigen onderzoeksgroep, anderen hebben zelf bedrijven opgezet in Nederland en daarbuiten. Mede door zijn inspanningen groeide het Antoni van Leeuwenhoek tijdens zijn adjunct-directeurschap uit tot een topinstituut op het gebied van immuuntherapie tegen kanker. Ook hier wist hij vele talenten binnen te halen.

Door zijn prestaties op verschillende terreinen is Schumacher een wetenschapper van uitzonderlijk kaliber, aldus de selectiecommissie voor de Stevinpremie. Op de vraag of hij de prijs verdient antwoordde een referent: ‘Zonder twijfel. Ik zou bijna zeggen dat de Stevinpremie voor hem bedacht is.’

  • Wie is Ton Schumacher?

    1965 geboren op 8 april in Heemskerk
    1988 studeert af in de biomedische wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam
    1992 promoveert aan de Vrije Universiteit Amsterdam/Antoni van Leeuwenhoek op de interactie tussen moleculen uit het immuunsysteem en antigenen
    1992 volgt zijn promotor naar de VS, waar hij als postdoc werkt aan het Massachusetts Institute of Technology en later onderzoeker wordt bij het Whitehead Institute
    1996

    keert terug naar Nederland, begint met het opzetten van een eigen onderzoeksgroep in het Nederlands Kanker Instituut, het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek

    2001 richt met collega’s zijn eerste bedrijf op
    2005 wordt benoemd tot bijzonder hoogleraar Immuuntechnologie aan het LUMC
    2011 ontvangt ERC Advanced Grant voor onderzoek naar de werking van ‘geheugencellen’ in het immuunsysteem
    2011 wordt benoemd tot adjunct-directeur van het Antoni van Leeuwenhoek , een functie die hij tot en met 2016 bekleedt
    2014 wint de Koningin Wilhelmina Onderzoeksprijs van KWF Kankerbestrijding, de grootste subsidieprijs voor kankeronderzoek in Nederland
    2015 Schumachers bedrijf T Cell Factory wordt overgenomen door Kite Pharma, nu een dochter van de Amerikaanse farmaceut Gilead. Schumacher blijft aan als Europees chief scientific officer
    2015 wint de Meyenburg Cancer Research Award, een Duitse wetenschapsprijs. Een jaar later wint hij eveneens de William B. Coley award, een Amerikaanse prijs voor kankeronderzoek
    2017 lid van de Academia Europaea, de Europese Academie van Wetenschappen
    2017 sluit zich aan bij het Oncode Instituut, een samenwerkingsverband tussen negen verschillende kankerinstituten
    2017 ontvangt ERC Advanced Grant voor onderzoek naar de gevoeligheid van tumoren voor aanvallen van het immuunsysteem