Prof. dr. T.N. (Cisca) Wijmenga

Humane Genetica, Rijksuniversiteit Groningen en Universitair Medisch Centrum Groningen, Spinozalaureaat 2015

Spinoza 2015 Cisca Wijmenga.jpg
Prof. dr. T.N. (Cisca) Wijmenga. Foto: NWO/Ivar Pel, overname toegestaan met bronvermelding.

Prof. Dr. T.N. (Cisca) Wijmenga (1964) is hoogleraar Humane Genetica aan de Rijksuniversiteit Groningen en aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Ze is nationaal, maar ook wereldwijd een van de meest vooraanstaande onderzoekers op het gebied van complexe genetica. Wijmenga doet in het bijzonder onderzoek naar de genetische risicofactoren die een rol spelen bij coeliakie (glutenintolerantie), een chronische darmaandoening. Ze identificeerde de risicogenen voor deze ziekte en ontwikkelde een betrouwbare, eenvoudige en goedkope methode om op deze risicogenen te testen. Met deze test kunnen patiënten en artsen preventief handelen en vroegtijdig beginnen met behandeling.

Genetische overlap

Eerder deed ze vergelijkbaar onderzoek naar genetische defecten bij type 2 diabetes en leukemie. Het werk van Wijmenga is sterk interdisciplinair van karakter. Ze combineert met groot succes inzichten uit de (moleculaire) genetica, immunologie, epidemiologie en bioinformatica. Wijmenga maakt bij haar onderzoek veelvuldig gebruik van de nieuwste beschikbare technieken. Zo pionierde ze vanaf 2006 internationaal met het in kaart brengen van het hele menselijke genoom (genoom wijde associatie studies), om zo genetische risicofactoren voor diverse ziekten op te sporen. Dat leidde tot het revolutionaire inzicht dat er een genetische overlap bestaat tussen coeliakie en andere, op het eerste gezicht heel verschillende auto-immuun ziektes. Wijmenga heeft het belang van het in kaart brengen van genen voor verschillende ziektes wereldwijd een sterke impuls gegeven. Ze wordt beschouwd als één van de wereldleiders op dit gebied.

Biobanken

Wijmenga studeerde biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1993 promoveerde ze cum laude aan de Universiteit Leiden. Op haar 39ste werd ze benoemd tot hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze doet sindsdien veel onderzoek naar gluten en glutenintolerantie, waarvoor ze in 2012 een prestigieuze ERC Advanced Grant van de Europese Unie ontving. Ook is ze directeur van BBMRI-NL2.0, de organisatie van samenwerkende biobanken in Nederland. Hierdoor worden weefsel en data van gezonde en zieke mensen ontsloten voor wetenschappelijk onderzoek. Wijmenga is sinds 2012 lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Ze leidde ook bij het project ‘Genome of the Netherlands’, waarmee ze het DNA van de Nederlandse bevolking in kaart wil brengen. Hierdoor kwamen onder andere nieuwe inzichten in de historische ontwikkeling van de Nederlandse bevolking aan het licht. Wijmenga is ook internationaal zeer actief, onder andere als lid (sinds 2013) van de Academia Europaea en als ‘distinguished visitor’ van Harvard Medical School. In 2014 behoorde ze tot de top 1% meest geciteerde wetenschappers op Web of Science.

Wetenschapscommunicator

Wijmenga is behalve een internationaal gerenommeerd wetenschapper ook een kundig en enthousiast wetenschapscommunicator die haar inzichten graag aan het grote publiek overbrengt. Voor het Noorderzon-festival in Groningen ontwikkelde ze samen met haar team van ‘DNA-krakers’ de succesvolle DNA-bar, waar bezoekers hun DNA konden laten isoleren en in een hangertje mee naar huis konden nemen.

Cisca Wijmenga werd voorgedragen door de Rector Magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen en door de voorzitter van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren.

Interview Ciska Wijmenga - Welke bouwstenen in het DNA veroorzaken coeliakie?