Prof. dr. T. (Theunis) Piersma

Trekvogelecologie, Rijksuniversiteit Groningen, Spinozalaureaat 2014

Spinoza | foto Theunis Piersma (2014)
Theunis Piersma | Foto: NWO/Ivar Pel, overname toegestaan met bronvermelding.

Prof. dr. T. (Theunis) Piersma (1958) is hoogleraar Trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en als waddenbioloog verbonden aan het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ). Met een internationaal onderzoeksteam onderzoekt hij hoe klimaat, voedsel, roofvijanden, ziektekiemen en historisch-genetische achtergrond wad- en weidevogels beïnvloeden. Hij doet onder andere onderzoek naar grutto's en kanoeten. Het onderzoek vindt plaats in Nederland, Afrika, Australië, Noord- en Zuid-Amerika en Azië. Theunis Piersma bouwde langs de trekvogelroutes een wereldwijd onderzoeksnetwerk. Daarnaast leidt Piersma onder andere onderzoek naar de invloed van natuurherstelplannen op trekvogels.

Omgeving, evolutie en aerodynamica

Het onderzoek van Piersma veranderde de gangbare ideeën over de aerodynamica (de maximale non-stop vliegafstand voor een vogel bleek geen 5000 km, maar wel 13.000 kilometer te zijn), bewees de grote rol van ziektekiemen op het leven en de evolutie van zoogdieren en vogels, en wierp nieuw licht op hoe de flexibiliteit van het fenotype - hoe een beest eruitziet of zich manifesteert - de evolutie van een diersoort beïnvloedt. Piersma maakte de kennis over het fenotype ook buiten zijn eigen vakgebied toepasbaar.

Onderzoek leidt tot nieuw natuurbeheer

Piersma combineert verschillende onderzoeksmethoden: van het bemonsteren van schelpdieren en wormen in de Waddenzee, het interpreteren van satellietbeelden om omstandigheden grootschalig in kaart te brengen, moleculair genetisch onderzoek, het inzetten van microzenders om individuele vogels te volgen, tot het gebruiken van geavanceerde statistische methoden om al die processen te ontrafelen. Het veelal fundamentele onderzoek van Piersma heeft al meermaals geleid tot grote aanpassingen in het natuurbeheer. Zijn onderzoek naar bodemdieren en sedimentsamenstelling van wadplaten in de Waddenzee gaf reden om de mechanische kokkelvisserij te stoppen en het beheer van Waddenzee te veranderen. Ook geeft zijn onderzoek impulsen aan een vernieuwde omgang met het meest karakteristieke aspect van de Nederlandse biodiversiteit, de weidevogels.

Passie voor biologie

Piersma's passie voor de biologie uit zich niet alleen in onderzoek: hij ontwikkelde samen met multi-instrumentalist Sytze Pruiksma de voorstelling Music of Migration; een verhaal over de grutto. Ook beschreef hij in zijn vrije uren, in zijn boek De zwaluwen van Gaast, zijn fascinatie voor de medebewoners onder zijn dak: de huiszwaluw.

Theunis Piersma studeerde biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen waar hij in 1994 ook promoveerde. Vanaf zijn promotie werkt hij als onderzoeker bij het NIOZ, het nationale expertisecentrum voor zeeonderzoek. In 2003 werd Piersma aan de RUG benoemd tot hoogleraar dierecologie. Deze leerstoel verruilde hij in 2012 voor de nieuwe leerstoel Trekvogelecologie, ingesteld en medegefinancierd door het Wereld Natuur Fonds en de Vogelbescherming. In 2004 werd hij onderscheiden met de Prijs voor Natuurbehoud van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Sinds 2009 is hij lid van de KNAW. Hij ontving meerder internationale prijzen. Zijn twee laboratoria in Groningen en bij het NIOZ gelden wereldwijd als de beste plaatsen voor onderzoek naar trekvogels.

Piersma werd voorgedragen door prof. dr. Elmer Sterken, Rector Magnificus Rijksuniversiteit Groningen