Prof. dr. R.H.A. (Ronald) Plasterk

Prof. dr. R.H.A. (Ronald) Plasterk, Moleculaire biologie, Universiteit van Amsterdam en NIOB-KNAW is een van de meest briljante, ondernemende en aansprekende onderzoekers op het gebied van de moleculaire biologie.

Plasterk, Ronald - 1999.jpg
Prof. dr. R.H.A. (Ronald) Plasterk, Moleculaire biologie, Universiteit van Amsterdam en NIOB-KNAW, Spinozalaureaat 1999 (credits: NWO/Ivar Pel)

Ronald Plasterk (1957) is hoogleraar Moleculaire Biologie aan de Universiteit van Amsterdam en tevens verbonden aan het Nederlands Kanker Instituut.

Plasterk is een van de meest briljante, ondernemende en aansprekende onderzoekers op het gebied van de moleculaire biologie die Nederland telt. De 41-jarige onderzoeker heeft een grote reputatie in het buitenland en werkt met een aantal van de beste onderzoekers in de wereld samen.

Hij promoveerde cum laude op onderzoek naar het recombinatieproces in een eenvoudig virus (bacteriofaag Mu), waarbij hij als eerste onderzoeker ter wereld liet zien hoe een voor dat proces cruciaal enzym werkte. Aan het gerenommeerde California Institute of Technology in Pasadena ontdekte hij dat een bacterie die via vorming van steeds nieuwe oppervlakte-eiwitten aan het afweersysteem van zijn gastheer weet te ontkomen, lineaire plasmiden had (in tegenstelling tot de gebruikelijke cirkelvormige) en dat de variatie in oppervlakte-eiwitten van de bacterie tot stand kwam door recombinatie tussen deze lineaire plasmiden. Op dertigjarige leeftijd werd hij aangesteld als groepsleider bij het Nederlands Kanker Instituut. Daar zette hij een geheel eigen onderzoekslijn op, te weten de analyse van transpositie, het verhuizen van DNA-volgorden van de ene plaats in het Caenorhabiditis elegans genoom naar de andere. Zijn onderzoek leidde tot het opzetten van een mutantenbank waarin voor alle 19.000 genen van deze worm, gen voor gen de functie kan worden onderzocht. Ook het werkingsmechanisme van het transpositie-eiwit dat zorgt voor de integratie van het DNA van het AIDS virus, HIV, in het gastheer DNA, is door Plasterk onderzocht. Hij heeft zich niet beperkt tot genetische analyses, maar heeft ook de biochemie van de transpositie onderzocht en met verre van eenvoudige experimenten een nieuwe, belangrijke intermediair in dit proces weten aan te tonen. Bovendien heeft hij bijgedragen aan de structuuranalyse van het HIV transpositie-eiwit. Op 36-jarige leeftijd werd hij (bijzonder) hoogleraar.

Plasterk heeft zo’n 90 internationale publicaties op zijn naam staan. Ruim zestig procent daarvan is verschenen in tijdschriften die behoren tot de top 5% van het vakgebied. Genetisch onderzoek is sterk internationaal georganiseerd en de vooraanstaande rol die Plasterk daarin speelt, blijkt uit het feit dat hij coördinator is van twee grote internationale samenwerkingsprojecten in het prestigieuze Human Frontier Science Program.

Internationale erkenning voor dit alles blijkt ook uit zijn verkiezing tot lid van de European Molecular Biology Organisation, EMBO, die de top van de Europese moleculair-biologen verenigt. Uit de geregelde uitnodigingen voor het schrijven van overzichten en commentaren voor zowel de internationale algemeen-wetenschappelijke toptijdschriften als voor de top-vaktijdschriften; uit de uitnodigingen als spreker en organisator van belangrijke moleculair-biologische bijeenkomsten. Hij ontving eerder een Huygens-fellowship en een PIONIER-subsidie. Het medische belang van werk blijkt bovendien uit het feit dat hij adviseur is van twee biotechnologische bedrijven in Amerika en Duitsland.

Plasterk is een inspirerende docent. Het onderwijsprogramma dat hij voor promovendi en postdocs heeft opgezet in de Onderzoekschool Oncologie Amsterdam is een voorbeeld voor andere onderzoekscholen. Bovendien is hij ook zeer actief naar het grote publiek toe, via columns in kranten en op TV. Op zijn projecten heeft hij de nodige promovendi aangetrokken, waaruit reeds een Nachwuchs van zelfstandige onderzoekers internationaal zijn weg heeft weten te vinden. Bovendien wordt een aanmerkelijk deel van zijn laboratorium bezet door buitenlandse postdocs.

De combinatie van zijn jonge leeftijd, speelse geest en fundamentele belangstelling voor biologische fenomenen maakt dat van Plasterk zeker verwacht kan worden dat hij nog jaren tenminste op zijn huidige niveau van creativiteit verder zal gaan. Gezien zijn recente belangstelling voor Caenorhabiditis elegans als een modelorganisme voor de bestudering van de genetische aspecten van gedrag, ontbreekt het Plasterk niet aan zucht naar wetenschappelijk avontuur. Zijn nieuwe plannen om ook functioneel genoomonderzoek te gaan verrichten bij de zebravis en de muis, in samenwerking met vooraanstaande onderzoekers die goed thuis zijn in de fenotypering van deze modelorganismen, vragen om grote extra investeringen. De Spinozapremie zou dan ook juist nu een enorme impuls betekenen voor de nieuwe richtingen die Plasterk voor zijn onderzoek heeft uitgezet.