Prof. dr. M.B.M. (Michiel) van der Klis

Prof. dr. M.B.M. (Michiel) van der Klis, Sterrenkundige aan de Universiteit van Amsterdam. Hij ontdekte met zijn groep de eerste röntgenster die vierhonderd maal per seconde om zijn as draait. Het bestaan van zo'n ster was zestien jaar eerder voorspeld, maar nog nooit bewezen.

Klis, Michiel van der - 2004.jpg
Prof. dr. M.B.M. (Michiel) van der Klis Sterrenkunde, Universiteit van Amsterdam, Spinozalaureaat 2004 (credits: NWO/Arie Wapenaar)

Michiel van der Klis (1953) is hoogleraar sterrenkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

Professor Michiel van der Klis ontving de NWO-Spinozapremie onder andere voor zijn baanbrekende onderzoek aan de röntgenstraling van dubbelsterren.

Michiel van der Klis (Den Haag, 9 juni 1953) is vanaf 1993 hoogleraar sterrenkunde aan het Sterrenkundig Instituut 'Anton Pannekoek' van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Van der Klis promoveerde in 1983 aan de UvA op waarnemingen aan röntgensterren. Na zijn promotie werkte hij onder meer bij het Europese ruimtevaartcentrum ESTEC in Noordwijk. Van der Klis keerde in 1989 naar de UvA terug als universitair hoofddocent, waarna hij in 1993 hoogleraar werd. Van der Klis kreeg in 1987 de Bruno Rossi Prize, de hoogste internationale onderscheiding in de hoge-energieastrofysica. In 1991 ontving hij een Pionier-subsidie van NWO om een onderzoeksgroep op te bouwen.

Van der Klis onderzoekt röntgenstraling van dubbelsterren. Dubbelsterren bestaan uit twee sterren die om elkaar draaien. Een klein percentage van zulke dubbelsterren bevat een neutronenster of een zwart gat. Dat zijn de twee meest extreme objecten in het heelal. Van der Klis bestudeert hoe materie beweegt in de sterke zwaartekracht van zulke objecten. Dat levert niet alleen gegevens op over de massa, straal en rotatiesnelheid van de sterren en zwarte gaten, maar biedt ook inzicht in de algemene relativiteitstheorie.

Van der Klis heeft een nieuw onderzoeksterrein ontgonnen en hij is nog steeds dé leidende expert wereldwijd. In 1985 verklaarde hij waarom de röntgenstraling die dubbelsterren uitzenden niet uit stabiele pulsen bestaat maar uit quasi-periodieke oscillaties. En in de jaren negentig zorgde zijn groep voor wereldnieuws. De groep ontdekte de eerste röntgenster die vierhonderd maal per seconde om zijn as draait. Het bestaan van zo'n ster was zestien jaar eerder voorspeld, maar nog nooit bewezen.

De onderzoeksmethodes van Van der Klis en zijn manier van gegevensbewerking vormen een gouden standaard binnen en ook buiten zijn vakgebied. Hij geeft veel college en bekleedt enkele belangrijke organisatorische functies. Maar bovenal staat Van der Klis midden in het onderzoek. Zo publiceerde hij jaarlijks ruim twintig artikelen, waarvan meerdere in toptijdschriften als Science en Nature. Van der Klis, kortom, is een wetenschapper met grote internationale reputatie, een pionier en een inspirator. Gezien zijn gedrevenheid en creativiteit is het te verwachten dat hij ook in de komende jaren grote bijdragen aan het mondiale astrofysische onderzoek zal leveren.