Prof. dr. J.Th. (Joep) Leerssen

Letterkundige, Universiteit van Amsterdam, Spinozalaureaat 2008

Leerssen-002.jpg_.jpg

Joep Leerssen is hoogleraar Moderne Europese Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.

Professor Leerssen ontving de NWO-Spinozapremie 2008 voor zijn vernieuwende bijdragen aan de imagologie, Irish studies en het onderzoek naar cultuurnationalisme.

Joep Leerssen (12 juni 1955, Leiden) studeerde vergelijkende literatuurwetenschap en Engels aan de RWTH in Aken. Hij voltooide in 1980 een honours MA in Anglo-Irish Studies aan het University College te Dublin. Van 1982 tot 1984 was hij teaching assistant aan de University of Toronto, van 1984 tot 1986 wetenschappelijk medewerker in Aken, om vervolgens in 1986 cum laude te promoveren aan de Universiteit Utrecht. Sinds 1991 is hij hoogleraar Moderne Europese Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Van 1996 tot 2006 was hij directeur van het Huizinga Instituut (Landelijke Onderzoekschool voor Cultuurgeschiedenis). In 2003 was hij gasthoogleraar aan Harvard University. Sinds 2008 is hij lid van de KNAW.

Leerssen heeft een indrukwekkende lijst publicaties op zijn naam over nationale stereotypen en over het verband tussen literatuur, historisch besef en nationalisme. Met de boeken National Thought in Europe: A Cultural History (2006) en Imagology (2007) heeft hij zijn reputatie blijvend gevestigd. Zijn geschriften vormden meermaals het startpunt voor vernieuwing in de beschreven vakgebieden. Hij beweegt zich in de voorhoede van de wetenschappelijke ontwikkelingen: zijn monografieën werden vaak eerst bekritiseerd, maar bleken niet lang daarna gezaghebbend te zijn in het veld.

Leerssen heeft op drie terreinen een belangrijke rol gespeeld. Voor het gebied van de Irish studies, dat de Ierse cultuurgeschiedenis bestudeert op basis van diverse cultuurtradities en talen, worden zijn boeken als grondleggers gezien. Verder heeft Leerssen twee richtingen binnen het negentiende-eeuwse cultuurnationalisme verenigd: de richting die de natie beschouwt als latent aanwezige metafysische entiteit en de richting die haar ziet als product van politieke manipulatie. Daarmee wist hij culturele uitingen te positioneren als centraal en sturend onderdeel van politiek nationalisme, niet slechts als nevenverschijnsel. Ten slotte heeft hij de imagologie, de studie van beeldvorming, nationaal besef en stereotypen, versterkt door de wereldwijd verspreide initiatieven op dit terrein te bundelen.

Zijn onderzoek naar beeldvorming en nationale stereotypen heeft bovendien geleid tot een nieuwe kijk op de geschiedenis van cultureel nationalisme. Momenteel werkt hij aan een groot project om met dit model de negentiende-eeuwse receptiegeschiedenis van de middeleeuwse literatuur in kaart te brengen voor de natievormende processen in Europa.

Leerssen is een van de stichters en vormgevers van het interdisciplinaire vakgebied Europese Studies, dat aan de UvA een succesvolle opleiding en productief onderzoeksprogramma heeft opgeleverd. Hij heeft voor dit vakgebied vanuit zijn eigen unieke profiel een belangwekkende interdisciplinaire methodiek ontwikkeld die politieke ideeëngeschiedenis en cultuurgeschiedenis combineert, en die literaire bronnen betrekt bij het onderzoek naar de geschiedenis van verbeeldingspatronen en ideologieën.

Leerssen is een vooraanstaand en erudiet geleerde met een zeer uitgebreide talen- en historische kennis. Zijn groot retorisch talent maakt hem niet alleen een gewild spreker, maar ook een inspirerend en meeslepend docent. Zijn lopende projecten en plannen geven de Spinozacommissie alle aanleiding om hoge verwachtingen te hebben van de stimulans die de NWO-Spinozapremie voor zijn werk zal meebrengen.