Prof dr. J. (José) van Dijck

Wat is de impact van digitale media op ons sociale leven? En hoe kan deze kennis gebruikt worden om transparantie en vertrouwen in de maatschappij te vergroten? Daar gaat het onderzoek van hoogleraar Media en digitale samenleving José van Dijck (Universiteit Utrecht) over. Ze is toonaangevend in het relatief jonge vakgebied mediastudies dat ze zelf mede heeft vormgegeven. Haar carrière groeide mee met de razendsnelle ontwikkelingen van nieuwe mediatechnologieën die ze in baanbrekend interdisciplinair onderzoek analyseert. Haar inzichten helpen om de maatschappelijke impact van nieuwe media te begrijpen en openen de discussie over publieke waarden in de platformsamenleving.

Prof. dr. J. (José) van Dijck (Fotografie: Studio Oostrum)
Prof. dr. José van Dijck (Fotografie: Studio Oostrum)

Onze publieke ruimtes worden steeds afhankelijker van de digitale producten van een aantal technologiebedrijven. Denk aan de Corona Checkapp die als coronapaspoort dient in de appstore van Apple of aan de online infrastructuur van Google waarmee een groot deel van onze basisscholen werkt. Veel digitale platforms zijn gebaseerd op marktprincipes waarin onze publieke waarden nauwelijks een plek vinden, kaart Van Dijck aan in haar onderzoek. Kijk naar een platform als Facebook: tegenover de diensten die zij bieden staat dat ze gegevens over ons gedrag gebruiken. Hoe past dat bij waarden als privacy en autonomie? Van Dijck toont in haar onderzoek, boeken en lezingen op krachtige wijze de noodzaak aan om kritisch te kijken naar de invloed van deze digitale cultuur op onze democratie.

Van Dijck staat bekend als teamspeler en bruggenbouwer. De Research School for Media Studies die ze mede heeft opgezet, is nu een actief nationaal netwerk voor academici in het vak. De reputatie van Van Dijck in de Mediastudies reikt verder dan de geesteswetenschappen alleen. In haar academische loopbaan is ze een voorvechter van een interdisciplinair samenwerken en het betrekken van andere vakgebieden bij haar eigen onderzoek. Haar inzet voor de integratie van verschillende wetenschapsgebieden werd in 2019 bekroond toen haar een eredoctoraat werd toegekend door de Faculty of Engineering van de Universiteit van Lund (Zweden) voor haar opmerkelijke bijdragen in het grensgebied tussen technologie, geestes- en sociale wetenschappen.

Als hoogleraar Vergelijkende Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam gaf Van Dijck leiding aan de afdeling Mediastudies. Het feit dat de afdeling, samen met Communicatiewetenschap, sinds 2015 op de eerste plaats in de wereld staat kan deels worden toegeschreven aan haar sterke academische leiderschap en haar vermogen om samen te werken en te inspireren. Als eerste vrouwelijke president van de KNAW maakte ze zich sterk voor de positie van vrouwen in de wetenschap. Vanwege haar inzet voor meer diversiteit in de wetenschap werd ze een jaar later verkozen tot de meest invloedrijke vrouw van 2016 door maandblad Opzij.

De Spinozacommissie benadrukt de impact van haar werk op de maatschappij. Ze treedt regelmatig op als deskundige over digitaal beleid voor de politiek, bijvoorbeeld over de corona-apps of de toekomst van ons medialandschap. Naast haar wetenschappelijk werk geeft ze openbare lezingen en mengt ze zich in publieke debatten. Ze schrijft regelmatig voor de landelijke pers, bijvoorbeeld in haar maandelijkse column in Het Financieele Dagblad, over onderwerpen als de macht van techbedrijven, de rol van Europa bij dataregulering, desinformatie op Facebook en online onderwijs.

Met haar expertise en heldere visie op de wetenschap en de samenleving in het tijdperk van digitale media, is de Spinozaprijs een welverdiende kroon op het werk van José van Dijck. Ze zal in de toekomst met haar grensverleggende onderzoek de aard en de sociale impact van de snel veranderende digitale cultuur blijven duiden en als topspeler in het internationale veld van de mediastudies het voortouw blijven nemen.

  • Wie is José van Dijck?

    1960 geboren op 15 november in Boxtel
    1985 afgestudeerd in literatuurwetenschap en Nederlands aan de Universiteit Utrecht
    1991 aanstelling als universitair docent Journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen
    1992 promoveert aan de Universiteit van Californië, San Diego, op het publieke debat over voortplantingstechnologie
    1995 universitair hoofddocent Media en Visuele Cultuur aan de Universiteit Maastricht
    2001 hoogleraar bij het departement Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam
    2008 decaan van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam
    2010 wordt tot lid van de KNAW benoemd
    2012 benoemd tot lid van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen
    2013 publiceert het boek ‘The Culture of Connectivity’, waar wereldwijd meer dan 20.000 exemplaren van zijn verkocht en dat door recensenten beschreven is als het beste boek over social media tot dan toe
    2015 verkozen tot president van de KNAW
    2016 wordt door maandblad Opzij uitgeroepen tot de meest invloedrijke vrouw van 2016
    2016 verkozen tot lid van de Academia Europaea
    2017 universiteitshoogleraar Media en digitale samenleving aan de Universiteit Utrecht
    2018 haar meest recente boek ‘The Platform Society’ gaat dieper in op het fenomeen ‘platform’ en onderzoekt hoe het publieke debat in online omgevingen wordt gevoerd
    2019 ontvangt een eredoctoraat van de universiteit van Lund (Zweden) vanwege haar inspanningen om de technische en sociale wetenschappen dichter bij elkaar te brengen