Prof. dr. J.F.A.K. (Johan) van Benthem

Benthem, Johan van - 1996.jpg
Prof. dr. J.F.A.K. (Johan) van Benthem Wiskundige logica, Universiteit van Amsterdam, Spinozalaureaat 1996 (credits: NWO/Ivar Pel)

Johan van Benthem (1949) is hoogleraar in de wiskundige lo­gica en toepassingen van de logica aan de Univer­siteit van Amsterdam. Tevens bezit hij de Bonsall Chair of Humanities aan het Department of Phi­losophy van Stanford University, alwaar hij is verbon­den aan het Center for the Study of Language and Information. In Amsterdam heeft Van Ben­them vorm gegeven aan het Institute for Logic, Language and Computa­tion (ILLC), dat deel uitmaakt van de er­kende onder­zoek­school Logica.

Van Benthem is een internationaal erkende richtinggevende onder­zoeker op het terrein van de logica en haar toepassingen in de taalkun­de, filoso­fie, cognitiewetenschap en informatica. Zijn indrukwekkende wetenschap­pelijke oeuvre (tien boeken, ruim 170 tijdschriftartikelen, talloze be­sprekingen, voordrachten en cursussen) en ook zijn redactione­le en orga­nisatorische activiteiten kenmerken zich door een spreiding over deze vakgebieden en de inno­verende wijze waarop hij ze met elkaar verbindt.

Van Benthem heeft de logica gepositioneerd als een bij uitstek interdis­cipli­naire wetenschap. Door zijn werk fungeert de logica als brug tussen alfa- en gamma-disciplines en de beta-wetenschappen. Vooral Van Benthems invloed op de formele taalkunde is groot. Hij heeft taalkundi­gen instru­menten aangedragen voor het formeel beschrijven van syntaxis en seman­tiek. Binnen de semantiek is zijn werk op het gebied van de the­orie over gegeneraliseerde kwantoren (zoals woorden als 'nogal') baanbrekend. In de syntaxis heeft Van Benthem aan de wieg gestaan van de heropleving van de catego­riale tradi­tie. Zijn baanbrekende werk, met name op de aansluiting van catego­riale grammatica met semantiek, heeft een zeer vruchtbare, nieuwe onder­zoeklijn geopend. In de filosofische logica heeft Van Benthem vooral gewerkt aan modale logica. Meer recent heeft hij belangrijk werk verricht in de dynamische semantiek. Zijn onderzoek naar een omvat­tende theorie van dynamische systemen leidde onder meer tot de ontwikke­ling van de 'arrow-logic'. Daarnaast hield Van Ben­them zich met ande­re onderwer­pen bezig en heeft hij met meer popu­lari­serende en opiniërende artikelen over onder­wer­pen in de filosofie, informatica en argumentatietheorie het be­lang van de logica als inter­disciplinair in­strument uitgedragen.

Van Benthem vervult een groot aantal functies in nationale en internati­onale organisaties. Hij was initiator van de European Association for Logic, Language and Information, hij is Council Member van de mondiale Association for Symbolic Logic, lid van de Academia Europaea en de Ko­ninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en Member of the Board of Directors van TARK, de belangrijkste mondiale conferentie voor formele artificiële intelligentie. Hij is redac­tielid van zo'n tien in­ternatio­nale tijdschriften.

Van Benthem is een stimulerend en innoverend onderzoe­ker. Zijn aan­trek­kings­kracht op jonge onderzoekers uit binnen- en bui­tenland is groot. Onder zijn inspirerende leiding hebben 38 promovendi uit binnen- en bui­tenland hun dissertatie afgerond, van wie velen naam hebben gemaakt.

Gezien het innoverende vermogen van Van Benthem en het hoge niveau van zijn on­der­zoek zijn van hem nog tal van initia­tieven te verwachten die de Nederlandse positie van de logica, in het bij­zonder in verband met de formele studie van de na­tuur­lijke taal, ver­der zullen ver­sterken. De Spinozapremie stelt hem in staat zijn activi­teiten uit te breiden en zal tevens een sterke uit­stra­ling hebben op an­dere groepen in de on­der­zoek­school Logi­ca.