Prof. dr. ir. B.J. (Bart) van Wees
Prof. dr. ir. B.J. (Bart) van Wees (1961) is hoogleraar technische natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen en is verbonden aan het Zernike Institute for Advanced Materials. Hij is wereldwijd een vooraanstaand fysicus op het gebied van elektriciteitstransport door quantumstructuren. Van Wees is een toponderzoeker op het gebied van ‘spintronica’. In het bijzonder richtte hij zich hierbij op toepassingen in het revolutionaire materiaal grafeen.
Het wetenschappelijke werk van Van Wees leidde al vroeg in zijn carrière tot een aantal doorbraken op het gebied van de nano-elektronica. Tijdens zijn promotieonderzoek aan de TU Delft in de jaren tachtig onderzocht hij, in samenwerking met onderzoekers bij Philips NatLab, als eerste zogenoemde quantumpuntcontacten. Hierbij ontdekte hij het principe van gequantiseerde elektrische geleiding. Dat was een belangrijke ontdekking, die een heel nieuw onderzoeksveld binnen het vakgebied opende. Op het gebied van de mesoscopische fysica (natuurkunde op kleinere schaal dan die van alledaagse, ‘macroscopische’ verschijnselen maar groter dan die van atomen) deed hij onder andere belangrijke experimenten met supergeleiding.
Spintronica en grafeen
Van Wees richt zich ook op ‘spintronica’; elektronica die gebruik maakt van de quantummagnetische eigenschappen (de ‘spin’) van elektronen. Hij combineert deze spintronica met halfgeleiders om efficiënte micro-elektronische systemen te ontwikkelen. Van Wees toonde overtuigend aan dat de ‘spin’ van elektronen geïnjecteerd, getransporteerd en gemanipuleerd kan worden in speciaal ontwikkelde mesoscopische instrumenten. Recentelijk houdt Van Wees zich ook bezig met ‘spincaloritronica’; een onderzoeksveld dat spintronica combineert met thermo-elektronica.
Een bijzonder aandachtsveld is spintronica in grafeen, een bijzonder ‘2D-materiaal’ dat bestaat uit een zeer sterke, enkele laag van koolstofatomen. Van Wees toonde als eerste aan dat spintronica bijzonder goed werkt in grafeen. Dit doordat de spin van elektronen in dit materiaal over zeer grote afstand getransporteerd kan worden zonder dat de elektromagnetische eigenschappen verloren gaan. Met deze ontdekking vestigde hij zich als vooraanstaand expert op dit gebied, dat een groot potentieel voor de toekomst heeft.
‘Mogelijke quantumrevolutie’
Zijn werk heeft overtuigend bijgedragen aan de Nederlandse reputatie op het gebied van nano-elektronica en spintronica. Alle geraadpleegde deskundigen noemen de ontdekking van quantumpuntcontacten en gequantiseerde elektrische geleiding als zeer belangrijke wetenschappelijke doorbraken. ‘Zonder Van Wees zou het veld zeker 5 jaar achterlopen,’ stelt een referent. ‘Zonder hem had het veld er heel anders uitgezien,’ bevestigt een andere referent. ‘Van Wees’ werk zou toepassingen in de consumentenelektronica kunnen hebben. Misschien wel het begin van een tweede quantumrevolutie,’ stelt een derde.
Van Wees werkt regelmatig samen met onderzoekers aan de toegepaste kant en met de industrie, onder andere in onderzoek gerelateerd aan de topsector High-Tech Systemen & Materialen. Ook internationaal is Van Wees een zeer vooraanstaande onderzoeker. Hij ontving diverse internationale onderscheidingen en is werkgroepleider van het spintronics workpackage binnen het grootschalige onderzoeksprogramma EU Graphene Flagship. Van Wees ontving eerder al een NWO Pioneer Grant en vijftien onderzoeksbeurzen van de stichting FOM. In 2009 werd hij verkozen tot lid van de KNAW.
Bart van Wees werd voorgedragen door de Rector Magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen en door de voorzitter van de Afdeling Natuurkunde van de KNAW.