Prof. dr. ir. A. (Alexander) van Oudenaarden

Prof. dr. ir. A. (Alexander) van Oudenaarden (1970) is algemeen directeur en groepsleider bij het Hubrecht Instituut (KNAW), dat nauw samenwerkt met het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Hij is hoogleraar Quantitative Biology of Gene Regulation aan de Faculteit Bètawetenschappen en de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Van Oudenaarden doet onderzoek naar de manier waarop cellen in levende wezens netwerken van genen en eiwitten gebruiken om zich te ontwikkelen tot verschillende typen cellen, met hun specifieke eigenschappen en functies. Zijn onderzoeksgroep werkt met geavanceerde (licht)microscopie en sequencing-technologieën om afzonderlijke cellen te bestuderen. Daarbij spelen computermodellen, dataverwerking en -analyse en het bouwen en optimaliseren van geautomatiseerde systemen een grote rol.

AlexanderVanOudenaarden.jpg
Prof. dr. ir. A. (Alexander) van Oudenaarden (beeld: Ivar Pel)

Pionier in single-cell biology

Van Oudenaarden heeft na zijn promotie bijna vijftien jaar in de Verenigde Staten gewerkt. Internationale collega's roemen hem als een pionier in het nieuwe vakgebied single-cell biology, waarin zij hem als 'world leader' beschouwen. Hij wordt op vrijwel elke grote conferentie op dit gebied als spreker uitgenodigd. In 2009 vroeg Hans Clevers van het Hubrecht Instituut in Utrecht hem mededirecteur van het instituut te worden. Daar staat hij nu aan het hoofd van een groep  onderzoekers van over de hele wereld. De afgelopen tien jaar verschenen van hem meer dan honderd artikelen in gerefereerde tijdschriften waarvan 31 in Nature, Science en Cell. De afgelopen  vijf jaar haalde zijn werk meer dan 15.000 citaties, wat hem een zeer vaak geciteerd onderzoeker maakt.

Van Oudenaarden excelleert in multidisciplinair onderzoek. Hij studeerde materiaalkunde en natuurkunde in Delft, promoveerde daar in de natuurkunde, werkte bij Stanford University in een biochemische groep en werd op zijn 38-ste hoogleraar natuurkunde én biologie aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Hij is sterk in het ontwikkelen van nieuwe methoden. Zijn groep combineert technieken – deels zelf ontwikkeld – uit de ontwikkelingsbiologie, moleculaire biologie, fysica, wiskunde en informatica. Van Oudenaarden beschouwt het als een groot voordeel om al deze technieken, en de onderzoekers die er specialist in zijn, onder één dak te hebben. Het maakt het werk voor iedereen interessanter en vergroot de kans op ontdekkingen.

Beter begrip van het ontstaan van ziektes

Het wetenschappelijk belang van Van Oudenaardens onderzoek is het inzicht in de verscheidenheid van afzonderlijke cellen, ook in de mens. Dat zorgt voor een beter begrip van het ontstaan van ziektes. Zo helpt zijn onderzoek zichtbaar te maken dat kankercellen vaak zeer heterogeen zijn. Dat dwingt tot chemotherapie op maat. Zijn ambitie is informatie over afzonderlijke cellen te vergroten: in welke omgeving liggen ze, wat is hun wisselwerking met die omgeving en wat is hun geschiedenis.

Van Oudenaarden is zeer succesvol in het verwerven van financiering voor zijn onderzoek. Hij schuwt bestuurlijke functies niet. Zo zit hij in adviesraden van diverse belangrijke instituten als het Max Planck Institut für molekulare Zellbiologie und Genetik in Dresden, het European Molecular Biology Laboratory in Heidelberg en het Nederlands Kanker Instituut in Amsterdam. Sinds 2015 is hij lid van de KNAW.

Alexander van Oudenaarden werd voor de Spinozapremie voorgedragen door de rector magnificus van de Universiteit Utrecht en de voorzitter van ZonMw.

Video: Alexander van Oudenaarden | Omgaan met moleculaire ruis

Interview | Alexander van Oudenaarden

Hypothese: Visionair, vasthoudend en toegankelijk