Prof. dr. A. (Amina) Helmi

Amina Helmi is hoogleraar Dynamica, structuur en vorming van de Melkweg aan het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen. Ze is een van de grondleggers van de zogeheten galactische archeologie: de reconstructie van de geschiedenis van sterrenstelsels aan de hand van de huidige posities, bewegingen en samenstelling van sterren. Als een sterrenkundig archeoloog zoekt ze naar overblijfselen van oude sterrenstelsels om aan de hand hiervan de evolutie van onze Melkweg te reconstrueren.

AminaHelmi_3199.jpg
Prof. dr. A. Helmi (Fotografie: Studio Oostrum/Hollandse Hoogte)

Als een van de weinigen binnen de sterrenkunde is Helmi in staat om voorspellingen te doen op basis van haar theoretische modellen en simulaties, observaties te organiseren om die voorspellingen te testen, en analytische modellen te ontwikkelen om de verkregen experimentele gegevens te interpreteren.

Helmi-stroom

Al tijdens haar promotieonderzoek ontdekte Helmi de restanten van een klein sterrenstelsel dat miljarden jaren geleden is samengesmolten met onze jonge Melkweg. Deze verzameling sterren staat sindsdien bekend als de Helmi-stroom. Haar ontdekking was de eerste bevestiging van het idee dat onze Melkweg opgebouwd moet zijn uit kleinere, oudere sterrenstelsels.

Sindsdien heeft Helmi met haar theorieën, modellen en experimenten onze kennis over de vorm, structuur en geschiedenis van de Melkweg en nabijgelegen sterrenstelsels sterk vergroot. Zo heeft ze onder andere bepaald dat de donkere materie in het hart van onze Melkweg de vorm van een rugbybal moet hebben, in plaats van die van een uitgerekte frisbee, zoals vaak aangenomen werd.

Europese ruimtetelescoop Gaia

Helmi’s visie en leiderschap zijn cruciaal geweest voor de realisatie van de Europese ruimtetelescoop Gaia (Global Astrometric Interferometer for Astrophysics), die sinds 2013 de beweging en samenstelling van meer dan een miljard individuele sterren bestudeert. Met behulp van deze telescoop ontdekte Helmi in 2018 de restanten van een groot sterrenstelsel dat zo’n tien miljard jaar geleden is opgeslokt door de toen nog jonge Melkweg, en dat een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de huidige vorm ervan.

Internationale rol in de toekomst van de sterrenkunde

Helmi leidt een van de grootste en meest productieve groepen in de wereld op het terrein van sterdynamica en Melkwegstudies. Ze speelt daarnaast een belangrijke rol in nationale en internationale organisaties die de toekomst van de sterrenkunde bepalen. Zo is ze de Nederlandse afgevaardigde in het bestuur van de European Southern Observatory en lid van een commissie die wetenschappelijk directeur van de European Space Agency adviseert.

Helmi weet voor haar onderzoek belangrijke beurzen te veroveren, zoals een Vidi- en een Vici-beurs en een ERC Starting Grant. Daarnaast heeft ze meerdere prestigieuze prijzen gewonnen. Zo kreeg ze in 1995 en 1997 een Amelia Earhart Fellowship, ontving ze voor haar proefschrift zowel de C.J. Kok prijs van de Universiteit Leiden als de Christiaan Huygens Prijs van de KNAW, en de Pastoor Schmeits Prijs. Ze was van 2007 tot 2012 lid van de Jonge Akademie. Op dit moment is ze zowel lid van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen als van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Helmi is een veelgevraagd spreker, die vaak en graag haar fascinatie over sterrenkundige ontdekkingen deelt met collega-wetenschappers en met een breed publiek. Ze is daarnaast een actief voorvechter van gendergelijkheid in de wetenschap, wat ook is af te lezen aan de lijst van mensen die gedurende haar carrière deel hebben uitgemaakt van haar groep.

Interview met Amina Helmi

  • Wie is Amina Helmi?

    1970 geboren op 6 oktober in Bahía Blanca, Argentinië
    1994

    behaalt haar diploma theoretische fysica aan de Universidad Nacional de La Plata, Argentinië

    1999

    publiceert baanbrekend artikel in Nature over de eerste ontdekking van restanten van een dwergstelsel dat is opgeslokt door de Melkweg

    2000

    promoveert cum laude aan de Universiteit Leiden op haar onderzoek naar de vorming van de   galactische halo, de dunne sluier van interstellair stof, donkere materie en bolvormige sterrenclusters die onze Melkweg omspant. Keert daarna als postdoc terug naar de universiteit van La Plata

    2000

     

    krijgt de C.J. Kok prijs van de Universiteit Leiden voor haar proefschrift

    2001

     

    verhuist naar Duitsland voor een positie als postdoc aan het Max Planck Instituut voor Astrofysica

    2002

    komt terug naar Nederland als NOVA fellow bij de Universiteit Utrecht

    2003

    wordt Assistant Professor en later Associate Professor aan het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen, en krijgt Vidi-financiering

    2004

    ontvangt de Christiaan Huygens Prijs van de KNAW voor haar proefschrift

    2007

    wordt lid van de Jonge Akademie van de KNAW

    2009

    krijgt een ERC Starting Grant voor het combineren van kosmologische simulaties met    metingen van radiale snelheid en chemische samenstelling van sterren

    2010

    ontvangt de Pastoor Schmeits prijs voor de Sterrenkunde

    2013

    benoeming tot hoogleraar Dynamica, Structuur en Evolutie van de Melkweg aan het Kapteyn Instituut

    2015

    ontvangt een Vici-financiering voor onderzoek naar de vormingsgeschiedenis van de Melkweg aan de hand van gegevens van de Gaia-satelliet

    2016

    verkozen als lid van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen

    2017

    verkozen als lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

    2018

    publiceert als (mede-)onderzoeksleider resultaten van de Gaia-missie in twee artikelen in Nature

    2019

    ontvangt de Suffrage Science Award 2019 in de Royal Society in Londen