Prof. dr. A.M. (Marileen) Dogterom
Marileen Dogterom is hoogleraar bionanoscience aan de TU Delft. Ze verwierf wereldfaam met haar experimentele onderzoek naar het krachtenspel in het cytoskelet. Het cytoskelet is een soort moleculair ‘geraamte’ dat de cellen van gist, planten, dieren en mensen hun vorm en stevigheid geeft. Ook speelt het een onmisbare rol bij celdeling. Als eerste wist Dogterom de krachten te meten die de microscopisch kleine buisjes van dat cytoskelet uitoefenen tijdens celdeling. Die kennis helpt te begrijpen hoe gezonde cellen functioneren – en daarmee ook wat er op moleculair niveau misgaat bij aandoeningen zoals kanker. Dat biedt aanknopingspunten voor behandelingen, maar ook voor synthetische biologie: het bouwen van functionele kunstmatige cellen uit moleculaire bouwstenen.
Al vroeg in haar carrière publiceerde Dogterom baanbrekende studies in bekende wetenschappelijke tijdschriften – en zij doet dat nog steeds. Ze tilde haar vakgebied naar een hoger plan, zowel in Nederland als internationaal. Ze deed dat aanvankelijk bij FOM-instituut AMOLF en daarna bij de universiteiten van Leiden en Delft. Ook leverde ze belangrijke bijdragen aan de ontwikkeling van biofysische technieken. Een voorbeeld daarvan is het ‘optisch pincet’: een lasertechniek waarmee je de krachten kunt meten die individuele moleculen genereren.
Dogterom is een van de belangrijkste gezichten van de biofysica in Nederland. Ze is de drijvende kracht achter het nationale consortium BaSyC (Building a Synthetic Cell). BaSyC wil de basale fysisch-chemische processen van het leven beter begrijpen door ‘bottom-up’ een kunstmatige cel te bouwen. BaSyC bestaat uit zes onderzoeksinstituten en werkt met een Zwaartekrachtsubsidie van 19 miljoen euro.
Sinds 2016 is Dogterom tevens ‘Medical Delta’-hoogleraar. Het ‘Medical Delta’-programma is een samenwerking tussen diverse onderzoeksinstituten in Delft, Leiden en Rotterdam; het is ingesteld om een brug te slaan tussen wetenschap en medische praktijk.
Ook internationaal werkt Dogterom in een groot en vooraanstaand netwerk, onder meer met collega’s van Stanford, Harvard en het Max Planck Instituut. In 2013 is ze verkozen tot lid van EMBO, de belangrijkste Europese organisatie van levenswetenschappers. In datzelfde jaar kreeg ze een prestigieuze Synergy Grant van de European Research Council (ERC), samen met haar mede-Spinozalaureaat Anna Akhmanova.
Dogterom staat bekend als een warme persoonlijkheid die zich met hart en ziel inzet voor haar studenten, promovendi en andere collega’s. Ze werkt graag mee aan cursussen en zomerscholen en startte een discussienetwerk voor jonge onderzoekers in de Nederlands biofysica. Ook in het wetenschapsbeleid laat Dogterom haar stem horen. Zo is ze lid van het bestuur van de KNAW, schreef ze mee aan het visiepaper ‘Chemistry & Physics, Fundamental for our Future’ en was ze betrokken bij de ontwikkeling van de Nationale Wetenschapsagenda.
Dogterom geeft graag lezingen voor scholieren en docenten. Ze werkte mee aan de vernieuwing van het natuurkundeonderwijs op de middelbare school. Ook geeft ze regelmatig interviews voor nationale media. Ze was te zien in populaire evenementen zoals De Wereld Leert Door, de Nationale Wetenschapsquiz en de Avond van Wetenschap & Maatschappij.
Meer informatie
Interview met Marileen Dogterom | Het duwen en trekken binnenin de cel
Podcast 'De Heilige Graal voor Marileen Dogterom: een synthetische cel'
-
Wie is Marileen Dogterom?
1967 geboren op 20 november in Utrecht
1990 studeert af in de theoretische fysica aan de Rijksuniversiteit Groningen
1993 publiceert invloedrijk artikel over de groei van het cytoskelet in Physical Review Letters
1994
promoveert cum laude aan de Universiteit van Orsay in Parijs, Frankrijk, op onderzoek aan de fysica van het cytoskelet
1994 postdoc bij Bell Laboratories in New Jersey, VS (tot en met 1996)
1997 publiceert artikel in Science: eerste metingen aan de krachten die het cytoskelet uitoefent
1997 projectleider bij FOM-instituut AMOLF
2000 groepsleider bij FOM-instituut AMOLF
2000 bijzonder hoogleraar fysica aan de Universiteit Leiden (vanaf 2010 regulier hoogleraar)
2003 afdelingshoofd bij FOM-instituut AMOLF
2006 sabbatical bij de afdeling celbiologie van het Erasmus MC in Rotterdam, in de groep van Anna Akhmanova (die dit jaar eveneens Spinozalaureaat is)
2007 ontvangt een Vici-financiering van NWO
2013 verkozen als lid van EMBO
2013
krijgt een prestigieuze ERC Synergy Grant samen met Anna Akhmanova om gezamenlijk de reguleringsnetwerken van het cytoskelet te ontrafelen
2014 hoogleraar en afdelingsvoorzitter bij het Kavli Institute for Nanoscience, afdeling Bionanoscience, TU Delft
2015 verkozen als lid van de Academia Europaea
2016 ‘Medical Delta’-hoogleraar: een dubbelaanstelling bij Universiteit Leiden en TU Delft
2016 verkozen als lid van de KNAW
2017 toekenning Zwaartekracht-financiering voor het bouwen van een synthetische cel
2017 lid van het bestuur van de KNAW