Prof. dr. A.G.G.M. (Xander) Tielens

Fysica en chemie van de interstellaire ruimte, Universiteit Leiden, Spinozalaureaat 2012

Xander Tielens-012.jpg
Xander Tielens

Prof. dr. Xander Tielens (1953) is hoogleraar fysica en chemie van de interstellaire ruimte aan de Universiteit Leiden. Hij is de meest geciteerde actieve astronoom van Nederland. Tielens bestudeert de rol van grote moleculen, met name PAK-moleculen, en interstellair stof in het universum. Hij was een van de eersten die het belang van dergelijke grote moleculen in de ruimte onderkende. Het werk van Tielens ligt aan de grondslag van huidig onderzoek en zijn invloedrijke tekstboek wordt veel gebruikt.

Het onderzoek van Tielens beslaat verschillende vakgebieden: hij combineert astronomie met fysica en chemie van grote moleculen. Tielens is bekend van zijn baanbrekende onderzoek naar polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's). In de laatste tien jaar is duidelijk geworden dat deze deeltjes in de ruimte een cruciale rol spelen. Daarnaast leverde hij belangrijke bijdragen aan onderzoek naar interstellair ijs, interstellair stof en de werking van gas in zogeheten fotodissociatie-regio’s. Fotodissociatie is een ontledingsreactie waarbij een molecuul uit elkaar valt door het opnemen van een foton, in deze regio's onder invloed van straling van nabijgelegen sterren. Tielens ontdekte dat een groot deel van het interstellaire gas zich in fotodissociatie-regio's bevindt.

Xander Tielens is nauw betrokken bij het ontwikkelen en gebruik van grote apparaten en satellieten, waaronder de SOFIA-telescoop en de Europese Herschelsatelliet. De Herscheltelescoop heeft aan boord het door NWO-instituut SRON gebouwde HIFI-instrument. HIFI is vooral ontworpen om water en andere moleculen op te sporen. Tielens is 'project scientist' van het HIFI-project.

Tielens studeerde astronomie en promoveerde in 1982 aan de Universiteit Leiden. Daarna was hij enkele jaren werkzaam als US National Research Council Associate bij het Ames Research Center van NASA. Vanaf 1985 was hij onderzoeker aan de University of California in Berkeley. In 1989 ging Tielens aan de slag als senior onderzoeker bij het Ames Research Center. Acht jaar later keerde hij terug naar Nederland om hoogleraar astrofysica te worden in Groningen en senioronderzoeker bij SRON. In 2004 werd hij fulltime hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 2005 werd Tielens opnieuw senioronderzoeker bij Ames. Daarbij bleef hij in Groningen aangesteld als bijzonder hoogleraar. Sinds 2009 is Xander Tielens werkzaam aan de Universiteit Leiden. Tielens ontving in 2009 de prestigieuze ERC Advanced Grant.