Permanente Commissie Nationale Instituten

In navolging van de evaluatie van het portfolio van instituten hebben de besturen van KNAW en NWO in juni 2020 de Permanente Commissie Nationale Instituten (PCNI) ingesteld. De PCNI adviseert beide besturen in de komende jaren gevraagd en ongevraagd over brede wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen waar het portfolio van nationale onderzoeksinstituten op kan inspelen.

De besturen van KNAW en NWO hebben al in hun reactie op het rapport van de portfolio-evaluatiecommissie aangegeven ernaar te streven dat de verzameling van nationale onderzoeksinstituten acteert als een responsief, proactief en dynamisch portfolio. Een portfolio dat zich steeds ontwikkelt in nauwe samenhang met de Nederlandse en internationale kenniswereld. De besturen verwachten dat de adviezen van de commissie dit doel ondersteunt.

Direct naar


Conferentie en consultaties

Op 11 november 2021 vond de eerste strategische conferentie van de PCNI plaats. Deze werd voorafgegaan door zes consultaties met het veld. De nadruk voor de conferentie en consultaties lag op de rol van nationale instituten op het gebied van ‘infrastructuur’, waarbij dit thema vanzelfsprekend voor elk wetenschapsdomein een andere invulling kent. De PCNI had haar tussentijdse bevindingen samengebracht in een startnotitie. Deze notitie diende als startpunt van de discussie en heeft geholpen om de context en het doel duidelijk te maken.

De consultaties en conferentie richtten zich op het identificeren, samen met het veld, van instellingsoverstijgende uitdagingen en behoeftes van groot wetenschappelijke belang waarvoor een institutionele aanpak met infrastructuur nodig is. Infrastructuur is hierbij breed opgevat en beslaat onder meer apparaten, laboratoria, fysieke collecties, software en digitale data, om enkele voor de hand liggende voorbeelden te noemen.

Een klein onderdeel van de conferentie was de inspiratiesessie waarin drie sprekers een reflectie vanuit hun eigen onderzoekexpertise een reflectie op infrastructuur en nationale onderzoeksfaciliteiten gegeven. Deze sessie is hieronder te bekijken (met toestemming van de sprekers).

    Advies

    De PCNI heeft op basis van de consultaties en conferentie op 14 januari 2022 hun eerste advies aan de besturen van KNAW en NWO gestuurd. In dit advies pleit de PCNI voor de vorming van twee instituten-nieuwe-stijl op het gebied van data-infrastructuur, -opslag en -beheer en op het gebied van klimaatonderzoek. Daarnaast stelt de PCNI vast dat in het Nederlandse wetenschapsveld ten aanzien van nieuwe initiatieven behoefte is aan een vernieuwingsslag: instituten nieuwe stijl. Tot slot merkt de PCNI op dat uit de discussies ook naar voren is gekomen dat in het Nederlands financieringssysteem er een gebrek aan balans wordt ervaren tussen impulsfinanciering en structurele langetermijnfinanciering. Het volledige adviesrapport van de PCNI is onder aan deze pagina te downloaden.

    De besturen van NWO en KNAW zijn de PCNI zeer erkentelijk voor het advies en herkennen de genoemde thema’s en de belangrijkste observaties daarbij. De volledige bestuurlijke reactie van 10 februari 2022 is te vinden onderaan het nieuwsbericht over het advies

    Opdracht

    De PCNI identificeert brede wetenschappelijke en/of maatschappelijke ontwikkelingen waarvoor het hebben van een nationaal instituut een essentiële meerwaarde kan betekenen, en beziet de rol en positie die de bestaande instituten hier in kunnen nemen, al dan niet door samenwerking binnen of buiten het portfolio. Waar instituten belangrijke nationale of internationale onderzoeken of programma’s met lange looptijd uitvoeren, of een (inter)nationale faciliteit, resource of collectie beheren en ontsluiten, is daarbij uiteraard een goede balans tussen dynamiek en continuïteit van belang.

    De PCNI richt zich nadrukkelijk niet alleen op het huidige portfolio van de nationale instituten, maar wil het gehele wetenschapsveld in ogenschouw nemen. Een van de middelen die de PCNI hiervoor gebruikt is het organiseren van een tweejaarlijkse thematische conferentie waarbij het brede wetenschappelijke veld en/of maatschappelijke organisaties betrokken zal worden. Deze conferenties bieden de mogelijkheid voor de PCNI om een bepaald thema verder uit te diepen en informatie uit het veld op te halen voor haar adviezen.

    De PCNI onderhoudt regelmatig contact met de besturen van KNAW en NWO over haar bezigheden. Het zelfstandig organiseren van bijvoorbeeld gedetailleerde verkenningen over de missie en strategie van individuele instituten behoort niet tot haar mandaat en is voorbehouden aan het bestuur van het instituut. De volledige opdracht aan de commissie is onderaan deze pagina te lezen.

    Samenstelling

    Leden van de PCNI zijn vooraanstaande en gezaghebbende wetenschappers met substantiële bestuurlijke ervaring en een relevant en actueel wetenschappelijk en maatschappelijk netwerk. De leden overzien collectief het gehele wetenschapsveld en zijn in staat de positie van nationale onderzoeksinstituten in het kennislandschap op waarde te schatten. Van juni 2020 tot en met april 2023 bestond de commissie uit prof.dr.ir. Wim van Saarloos, prof.dr. Bert Meijer, prof.dr. Maarten Prak, prof.dr. Eveline Crone en prof.dr. René Medema. Op dit moment is de bezetting van de PCNI vacant. De besturen van KNAW en NWO zullen medio 2024 met een hernieuwde opdracht de bezetting van de PCNI opnieuw invullen.

    Portfolio van nationale onderzoeksinstituten

    Het portfolio van nationale onderzoeksinstituten omvat 9 NWO-instituten (AMOLF, ARCNL, ASTRON, CWI, DIFFER, Nikhef, NIOZ, NSCR en SRON), 10 KNAW-instituten (Hubrecht Instituut, Huygens ING, IISG, KITLV, Meertens Instituut, NIN, NIDI, NIOD, NIOO en Westerdijk Instituut) en 1 gezamenlijk instituut (DANS).

    Achtergrond en documentatie