Vidi 2011
Geheugen in beeld bij psychose Prof. dr. T.A.M.J. (Therese) van Amelsvoort (v), UM – Psychiatrie Mensen met een psychose hebben last van geheugenproblemen waardoor ze vaak niet kunnen werken. Wat is hier de oorzaak van? De onderzoekers bestuderen dit door het maken van foto's van de hersenen tijdens het doen van geheugentesten.
Donkere materie verhelderen met gammastralen
Dr. S. (Shin'ichiro) Ando (m), UvA – Instituut voor Theoretische Fysica (ITFA)
Donkere materie is de dominante component in het heelal, maar wat het nu precies is moet nog duidelijk worden. Onderzoekers zullen gammastralen gebruiken om de aard van deze materie te onthullen. Zij zullen theoretische modellen ontwikkelen en telescoopdata analyseren om hier sporen van te vinden.
'Dutch Empire'? What Dutch Empire?
Dr. C.A.P. (Cátia) Antunes (v), UL – Instituut voor Geschiedenis
Hoe reageerden vrije ondernemers op de overzeese monopolieposities die de VOC en de WIC innamen? Ze vochten! Ze werkten samen! Ze dienden! En creëerden zo een grenzeloos, cross-cultureel en stateloos imperium, los van kleur, religie of nationaliteit – een vroegmoderne 'melting pot'. Dit onderzoek zal de rol van privaat zelfstandig ondernemerschap buiten de institutionele kaders in de Republiek in kaart brengen, tijdens de opbouw van een Nederlands overzees rijk.
MHC onder de loep genomen
Prof. dr. P.I.W. (Paul) de Bakker (m), UMCU – Medische Genetica & Epidemiologie
Genetische verschillen in het zogenaamde MHC-gebied van ons genoom spelen een belangrijke rol bij vele ziekten. Helaas weten wij niet welke genen precies betrokken zijn. Dit onderzoek maakt gebruik van de laatste technieken om het MHC in kaart te brengen.
Omgaan met een onbekende toekomst
Dr. N. (Nikhil) Bansal (m), TU/e – Wiskunde en Informatica
In veel situaties moeten besluiten in het heden genomen worden zonder veel kennis over hoe de toekomst zich zal ontwikkelen. Doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van algemene wiskundige technieken om te bepalen welke beslissingen je het beste kunt nemen om de negatieve invloed van onverwachte gebeurtenissen op voorhand te beperken.
Hoe stuur je een parasiet?
Dr. R. (Richard) Bartfai (m), RU – Moleculaire Biologie
De malariaparasiet claimt elk jaar zo’n miljoen levens. Zijn ontwikkeling in de menselijke bloedbaan wordt geregeld door de tijdige expressie van eiwitten. Dit project onderzoekt hoe de expressie van deze eiwitten gereguleerd wordt en wil deze kennis gebruiken om deze verwoestende ziekte een halt toe te roepen.
Katalysatoren lekker op dreef
Dr. A.M. (Andrew) Beale (m), UU – Anorganische Chemie en Katalyse
Metalen nanodeeltjes vormen de actieve component van veel katalysatoren. Maar het is vaak niet duidelijk waarom ze werken. In dit onderzoek zullen nieuwe analytische methoden ontwikkeld om ze ‘in actie’ te bestuderen, om er zo achter te komen wat ze ‘in gang’ zet.
Naar een waarde(n)volle economie
Prof. dr. S. (Sjoerd) Beugelsdijk (m), RUG – Economie en Bedrijfskunde
Waarden en normen zijn van grote invloed op economische beslissingen van mensen. Economen en bedrijfskundigen weten dat culturele verschillen ertoe doen, maar hoe precies is onbekend. Dit onderzoek is gericht op het ontrafelen van de relatie tussen cultuur en economie.
Profiteren alle kinderen van tweetaligheid?
Dr. W.B.T. (Elma) Blom (v), UvA - ACLC
Tweetalige kinderen maken een snellere cognitieve ontwikkeling door dan eentalige. Geldt dit ook voor kinderen die gedurende hun jeugd tweetalig worden? En hoe zit het met tweetalige kinderen met een taalstoornis? Dit onderzoek beantwoordt deze vragen. De resultaten dragen bij aan het tijdig herkennen van tweetalige kinderen met een taalstoornis.
Nieuwe nanofabricagetechnieken voor toekomstige nano-elektronica
Dr. A.A. (Ageeth) Bol (v), TU/e – Technische Natuurkunde
De introductie van nieuwe nanomaterialen zoals koolstofnanobuisjes en grafeen in computerchips is onvermijdelijk om in de toekomst de prestaties van de chips te verbeteren. De onderzoeker gaat nieuwe nanofabricagetechnieken bestuderen en ontwikkelen om koolstofnanoelektronica werkelijkheid te kunnen laten worden.
Verlichting
Dr. S. (Sylvestre) Bonnet (m), UL – MCBIM
Alle anti-kankermedicijnen hebben heftige bijwerkingen voor patiënten door hun hoge toxiciteit. De onderzoekers zullen nieuwe chemische verbindingen maken die in het donker nauwelijks toxisch zijn, maar die na bestraling met zichtbaar licht zeer toxisch worden en kankercellen selectief vernietigen.
Natuur zonder grenzen: expertise en activisme, 1930-2000
Dr. R.F.J. (Rafaël) de Bont (m), UM – Cultuur- en Maatschappijwetenschappen
Internationale organisaties spelen sinds de jaren 1930 een cruciale rol in de bescherming van de natuur. Dit onderzoek gaat na welke rol ecologische experts speelden in die bescherming. In welke mate waren die experts neutrale kennisleveranciers dan wel geëngageerde activisten?
Griepprik voor bacteriën
Dr. S. (Stan) Brouns (m), WUR – Microbiologie
Bacteriën worden continu aangevallen en gedood door virussen. Om te overleven hebben bacteriën een immuunsysteem ontwikkeld met een 'geheugen', waardoor ze beschermd zijn tegen virusinfectie. In dit onderzoek wordt geanalyseerd de hoe het immuunsysteem werkt. De uitkomsten kunnen gebruikt worden om industrieel toepasbare bacteriën te beschermen middels een 'griepprik', waardoor productieprocessen niet langer onderhevig zijn aan virusinfecties.
Hoe individuele bacteriën zich aanpassen aan wisselende condities
Dr. ing. F.J. (Frank) Bruggeman (m), VU – Moleculaire Cel Fysiologie
Bacteriën zijn eencellige organismen. Populaties van bacteriën bestaan uit miljoenen tot miljarden individuen. Dit kunnen nuttige of ziekteverwekkende soorten zijn. In dit onderzoek bestuderen de onderzoekers de voor- en nadelen van spontane verschillen tussen individuele bacteriën voor de overleving van de populatie.
Het immuunsysteem in beeld
Dr. M. (Mirjam) van der Burg (v), Erasmus MC – Immunologie
Het immuunsysteem geeft bescherming tegen een breed scala aan micro-organismen. Met de nieuwste moleculaire technieken wordt in dit onderzoek bestudeerd hoe de totale set specifieke herkenningsmoleculen van het immuunsysteem wordt gevormd en hoe dit proces verstoord is bij immunologische aandoeningen.
Van gegeneraliseerde complexe geometrie naar vierdimensionale ruimtes
Dr. G.R. (Gil) Cavalcanti (m), UU – Wiskunde
Inzichten uit de natuurkunde hebben tot grote ontwikkelingen geleid op verschillende gebieden van de wiskunde, met name binnen de geometrie. Deze ontwikkeling werd duidelijk in zowel een groter begrip van ruimtes als in een groter begrip van geometrische structuren die ruimtes kunnen hebben. Dit project houdt zich bezig met het huwelijk tussen twee gebieden die baat hebben gehad bij deze inzichten uit de natuurkunde: de theorie van vierdimensionale ruimtes en gegeneraliseerde complexe structuren, geometrische structuren die verband houden met snaartheorie.
De baten en de spijt van mobiliteit
Dr. ir. C.G. (Caspar) Chorus (m), TUD - Transport en Logistiek
Wanneer mensen kiezen, willen ze zo weinig mogelijk spijt achteraf. Op basis van dit principe wordt een kwantitatief mobiliteitsmodel voor heel Nederland gebouwd. Ook wordt een spijtgebaseerde theorie voor kosten-batenanalyse ontwikkeld. Hiermee worden de welvaartseffecten van grote infrastructuurprojecten doorgerekend.
Wat is er in een zwart gat?
Dr. G. (Geoffrey) Compère (m), UvA – Natuurkunde
Zwarte gaten zijn de meest eenvoudige objecten die worden beschreven door zowel de zwaartekracht als de kwantummechanica. De natuurkunde richt zich op het begrijpen van de structuur van deze objecten en dit onderzoek ontwikkelt hiervoor een nieuwe methode.
De autoriteit van peer reviews tussen landen
Dr. T. (Thomas) Conzelmann (m), UM – Politieke Wetenschappen
Landen gebruiken in toenemende mate peer reviews om wederzijds beleidsprestaties en naleving van internationale regels te beoordelen. In dit project wordt onderzocht onder welke voorwaarden landen bereid zijn om gezaghebbende peer reviews in het leven te roepen en te luisteren naar het advies dat ze van anderen krijgen.
Oceanen modelleren met dobbelstenen
Dr. D.T. (Daan) Crommelin (m), CWI
In de oceanen komen veel kleinschalige stromingspatronen voor, die gezamenlijk een belangrijke invloed hebben op de grootschalige stromingen en daarmee op het klimaatsysteem. In dit project gaan onderzoekers de grillige invloed van die kleine patronen modelleren met kansprocessen, om zo computersimulaties van grootschalige oceaanstromingen te verbeteren.
Constructie van een minimale cel
Dr. C. (Christophe) Danelon (m), TUD – Bionanowetenschappen
Is leven mogelijk met veel minder componenten dan we in de natuur zien? Het doel van de onderzoekers is de constructie van een kunstmatige cel met behulp van een minimale set moleculen voor de constructie van eiwitten in een lipide-compartiment.
Spraak zoals in onze genen besloten ligt
Dr. D. (Dan) Dediu (m), Max Planck Instituut – Taal & Genetica
Mensen spreken ongeveer 7000 zeer verschillende talen. Ook de organen die we gebruiken om taal te produceren laten grote anatomische en fysiologische verschillen zien. De onderzoekers zullen bestuderen hoe deze verschillen onze spraak beïnvloeden.
Moleculen om ontstekingen te onderzoeken
Dr. F.J. (Frank) Dekker (m), RUG – Pharmaceutical Gene Modulation
Eiwitten die ontstekingsprocessen reguleren vormen aangrijpingspunten voor nieuw te ontwikkelen geneesmiddelen. Hiervoor is het van belang de werking van deze eiwitten in hun natuurlijke omgeving te bestuderen. Voor dit doel zullen er nieuwe remmers en nieuwe detectiemethodes ontwikkeld worden.
Nalatenschap van plantenwortels
Dr. G.B. (Gerlinde) De Deyn (v), WUR – Soil Quality
Plantenwortels leven samen met bodemorganismen. Wanneer planten afsterven, laten ze specifieke bodemorganismen en wortels achter, waarop een volgende plant positief of negatief reageert. De onderzoekers gaan na welke worteleigenschappen kunnen voorspellen wat de nalatenschap van planten zal zijn.
Georiënteerde celdelingen: een schema voor het bouwen van een organisme
Dr. ir. P.B. (Pankaj) Dhonukshe (m), UU – Biologie
Georiënteerde celdelingen bouwen organismen door weefsel en organen te genereren. De onderzoekers hebben een eerste systeem gebouwd met nauwkeurig roterende celdelingen. Door dit systeem te onderzoeken willen ze ophelderen welke moleculen en mechanismen georiënteerde celdelingen sturen tijdens de ontwikkeling van planten.
Evolutietheorie maakt netwerken inzichtelijker
Dr. G.S. (Sander) van Doorn (m), RUG – Theoretische Biologie
Ingewikkelde netwerken van gen- en eiwitinteracties vertalen de erfelijke informatie in het DNA naar de uiterlijk waarneembare kenmerken van organismen. Het onderzoeksteam bootst de evolutie van deze netwerken na in de computer, om zo hun complexe structuur en werking beter te begrijpen.
Beter zien in de aarde en kunstobjecten
Dr. ir. D.S. (Deyan) Draganov (m), TUD – Geotechnologie
Met dit project kunnen we scherpere beelden maken van het inwendige van de aarde en kunstobjecten, met meetgegevens die normaal worden weggegooid, zoals seismische ruis en verstrooide golfvelden. We gaan die technieken toepassen op schalen van millimeters tot honderden kilometers.
Een nieuwe ethiek van het landschap
Dr. M.A.M. (Martin) Drenthen (m), RU – Filosofie en Wetenschapsstudies
Verhalen over de betekenis van het landschap zeggen ook altijd iets over onszelf. Veranderingen in het landschap zetten onze identiteit onder druk, maar scheppen ook nieuwe kansen. Dit project onderzoekt wat dit inzicht betekent voor ethische discussies over nieuwe natuur.
Het scannen van onze dynamische aardbol
Dr. A. (Andreas) Fichtner (m), UU – Aardwetenschappen
De aarde is continu onderhevig aan deformatie in de vorm van verandering van het zeeniveau en de beweging van tektonische platen. In deze studie worden de drijvende krachten, waar nog weinig over bekend is, achter deze deformatie onderzocht. Dit gebeurt door het binnenste van onze planeet the scannen met behulp van seismische golven die veroorzaakt worden door grote aardbevingen.
Als het brein pauze neemt: een model waarmee de neurowetenschappen niet-taak-gerelateerde gedachten kunnen beschrijven
Dr. B.U. (Birte) Forstmann (v), UvA – Psychologie
Ons dagelijks leven is doordrenkt van niet-taak-gerelateerde gedachten (task-unrelated thoughts of TUTs), verlies van aandacht waarbij de gedachten afdwalen. Ondanks dat deze TUTs vaak voorkomen, weten we weinig over wat er gebeurd als ons brein even pauze neemt. Het doel van dit onderzoeksproject is het ontwikkelen van een kwantitatief raamwerk om de psychologische mechanismen die aan TUTs ten grondslag liggen vast te leggen.
Armoedereductie en welvaartsdeling in Afrika, 1880-2010
Dr. E.H.P. (Ewout) Frankema (m), UU – Geesteswetenschappen
De mondiale vraag naar Afrikaanse exportproducten is sinds de eeuwwisseling snel toegenomen. Dit creëert kansen om armoede duurzaam te verminderen. Dit onderzoek bekijkt de voorwaarden waaronder processen van handelsintegratie in Afrika's verleden hebben bijgedragen aan armoedereductie en welvaartsdeling.
Dansende deeltjes voor CO2-vrije energie
Dr. F. (Fausto) Gallucci (m), TU/e – Scheikundige Technologie
Schone energieproductie is dringend nodig om de klimaatverandering als gevolg van antropogene CO2-emissies tegen te gaan. Een nieuwe, sterk geïntegreerde reactor wordt ontwikkeld om fossiele brandstoffen om te zetten in energie, terwijl tegelijkertijd CO2 –emissies worden vermeden. Fundamenteel onderzoek wordt gecombineerd met een experimentele lab-schaal demonstratie.
De strijd om wortelsap
Dr. P. (Paolina) Garbeva (v), NIOO-KNAW – Microbial Ecology
Veel soorten bodembacteriën zijn voor hun groei afhankelijk van voedingstoffen die door plantenwortels worden uitgescheiden. Er wordt een hevige strijd om deze voedingstoffen gevoerd waarbij chemische oorlogsvoering niet wordt geschuwd. In dit onderzoek zullen de meest succesvolle bacteriële strategen worden bestudeerd.
Door het oog van de ander
Dr. T.A.J.M. (Tamara) van Gog (v), EUR – Psychologie
Bestuderen van videovoorbeelden die tonen hoe iemand anders een taak uitvoert, is een effectieve manier van leren. Dit onderzoek gaat na of videovoorbeelden nog effectiever worden wanneer lerenden kunnen zien waarnaar die ander keek tijdens het uitvoeren van de taak.
De focus op tumoren
Dr. ir. M.C. (Marlies) Goorden (v), TUD – Straling, Detectie en Medische Beeldvorming
Radioactieve zoekstoffen kunnen tumoren in een vroeg stadium detecteren, karakteriseren en succes van (chemo)therapie bepalen. Doel van dit onderzoek is de ontwikkeling en toepassing van nieuwe afbeeldingsmethodiek om zoekstoffen veel nauwkeuriger en sneller te lokaliseren dan nu het geval is.
Gespierde luchtwegen
Dr. R. (Reinoud) Gosens (m), RUG – Moleculaire Farmacologie
De spieren in de luchtwegen van astmapatiënten zijn verdikt, wat ademhalen bemoeilijkt. De onderzoekers bestuderen de oorsprong van deze pathologie, waarbij systematisch een nieuw netwerk van signaalmoleculen wordt onderzocht. Het doel is hiermee nieuwe aangrijpingspunten voor geneesmiddelen te identificeren.
Geknipt DNA in afweercellen en leukemie
Dr. J.E.J. (Jeroen) Guikema (m), AMC/UvA – Pathologie
Afweercellen gebruiken genetisch knip- en plakwerk om een enorme diversiteit aan antilichamen te maken. Wanneer het knipwerk uit de hand loopt kan dit tot leukemie leiden. Dit onderzoek brengt de genetische schade van het knipwerk in kaart zodat de onderzoekers inzicht krijgen in de regulatie van dit proces.
Kinderen langs de internationale meetlat
Dr. ir. H.H. (Hinke) Haisma (v), RUG – Ruimtelijke Wetenschappen
Kinderen worden gewogen en gemeten om hun groei te volgen. Dit onderzoek wil bijdragen aan een completere benadering van groei van kinderen, waar naast lengte en gewicht, ook rekening wordt gehouden met de omgeving waarin kinderen opgroeien.
Deed ik dat? Het ervaren van zelf-causatie in gezondheid en schizofrenie
Dr. N.E.M. (Neeltje) van Haren (v), UMCU – Psychiatrie
Soms is omgaan met anderen lastig, zoals bij mensen met schizofrenie. Dit onderzoek gaat na of verminderd sociaal functioneren te maken heeft met een verminderd gevoel dat we zelf onze acties en de gevolgen ervan veroorzaken.
Verschuiving paradigma in koperchemie
Dr. S.R. (Syuzanna) Harutyunyan (v), RUG – Scheikunde
Chirale tertiaire alcoholen en amines zijn moleculen met een aanzienlijk belang voor de farmacie en chemie. Onderzoekers willen nieuwe concepten toepassen om enkelvoudige enantiomeren te maken van deze cruciale moleculen, met behulp van duurzame processen op basis van koperkatalyse en in-situ gegenereerde organometalen. Het uiteindelijke doel is katalyse met (in-situ) organometalen in water.
Stamceltherapie voor kinderen met hersenaandoening
Dr. V.M. (Vivi) Heine (v), VUmc – Kindergeneeskunde
Kinderen met afwijkingen aan de witte stof in de hersenen hebben leermoeilijkheden, spasticiteit, invaliditeit en overlijden vaak op jonge leeftijd. Stamcellen hebben een enorm herstellend vermogen. Doel van deze studie is om een celtherapie te ontwikkelen om hersenschade te verminderen.
Slapende bacteriën doden
Prof. dr. M. (Matthias) Heinemann (m), RUG – Molecular Systems Biology
Bacteriën kunnen in een slaapstand gaan waarin ze niet gedood kunnen worden door antibiotica. Als ze uit deze stand ontwaken kunnen ze terugkerende infecties veroorzaken. De onderzoekers bestuderen de moleculaire mechanismen achter deze slaapstand zodat de weg gebaand wordt voor antibiotica die slapende cellen kunnen doden.
Reumatoïde artritis: het begin van het einde?
Dr. A.H.M. (Annette) van der Helm-van Mil (v), LUMC – Reumatologie
Gewrichtsontsteking bij reumatoïde artritis begint eerder dan aan de buitenkant te zien is. Juist deze vroegste fase bepaalt of de ontsteking vanzelf over gaat of niet. Dit onderzoek gaat de vroegste ziekteprocessen bestuderen om handvaten te vinden om reuma te voorkomen.
Vaatwand vertelt geheim herseninfarct
Dr. J. (Jeroen) Hendrikse (m), UMCU – Radiologie
Herseninfarcten worden bijna altijd veroorzaakt door een afgesloten bloedvat. De oorzaak van een dergelijke afsluiting is vaak onbekend. De onderzoekers gaan hele scherpe afbeeldingen maken van de wanden van deze zieke bloedvaten om de oorzaak van een herseninfarct op te sporen.
Waarom ontstaan subductiezones?
Dr. D.J.J. (Douwe) van Hinsbergen (m), UU – Globale Tomografie en Manteldynamica
Subductiezones zijn een essentieel onderdeel van plaattektoniek en veroorzaken aardbevingen en tsunami's. We weten alleen niet waarom subductiezones ontstaan. De onderzoekers gaan analyseren welke krachten subductiezones initiëren en welke processen deze krachten op kunnen wekken.
Snelle matrixmethoden
Dr. M.E. (Michiel) Hochstenbach (m), TU/e – Wiskunde
In bijna alle moderne rekenproblemen in wetenschap, techniek, industrie, geneeskunde, economie, enzovoort, komen zeer grote matrices voor. De onderzoekers ontwikkelen slimme wiskundige methoden waarmee deze matrixproblemen met veel grotere snelheid en betrouwbaarheid kunnen worden opgelost.
Cerebellaire controle van thalamocorticale activiteit: hoe de kleine hersenen de grote hersenen besturen
Dr. F.E. (Freek) Hoebeek (m), Erasmus MC – Neurowetenschappen
De interactie tussen de kleine en grote hersenen is amper onderzocht. In dit onderzoek zullen we de invloed van één neuron in output-kernen van de kleine hersenen op neuronen en het gedrag gecodeerd in de grote hersenen bestuderen.
Het ontwerpen voor verbeterde herbelevingen van persoonlijke herinneringen
Dr. E.A.W.H. (Elise) van den Hoven (v), TU/e – Industrial Design
De onderzoekers gaan bestuderen hoe media, zoals foto's, gebruikt worden voor alledaags herinneren en vergeten en wat gewenste herbelevingen zijn. Het doel is innovatieve mediaproducten te ontwerpen die het herinneren en vergeten ondersteunen, door kleinere aantallen van meer geschikte media.
Springende atomen transformeren nanokristallen
Dr. ir. M.A. (Marijn) van Huis (m), TUD – Technische Natuurwetenschappen
Het is mogelijk geworden om op chemische wijze één atoomsoort in halfgeleider nanokristallen te vervangen door andere atomen, waarbij verbazingwekkende optische eigenschappen ontstaan. In dit onderzoek wordt deze uitwisseling op atoomniveau bestudeerd.
Succesvol oud worden ondanks sociaal-economisch nadeel
Dr. M.A. (Martijn) Huisman (m), VUmc – eMGO+
Mensen met een lage sociaal-economische status leven een korter en ongezonder leven dan mensen met een hoge sociaal-economische status. In dit project worden de karakteristieken onderzocht van mensen die ondanks hun lage sociaal-economische status toch succesvol oud geworden zijn.
Hoe herstel van zenuwschade wordt geremd
Dr. ir. B.J.C. (Bert) Janssen (m), UU – Scheikunde
Letsel van het menselijk centraal zenuwstelsel, bijvoorbeeld na een beroerte of dwarslaesie, herstelt nauwelijks. De onderzoekers gaan in detail achterhalen hoe verscheidene eiwitten in het zenuwstelsel dit herstel remmen. Het onderzoek zal mogelijk aanknopingspunten opleveren voor herstelbevorderende therapieën.
Sleutelen aan suiker is vet
Dr. J.W. (Hans) Jonker (m), UMCG – Center for liver, digestive and metabolic diseases
Het vermogen van het lichaam zich aan te passen aan tijden van voedselschaarste en overvloed is cruciaal voor onze gezondheid. De onderzoekers ontdekten een hormoon dat essentieel is voor dit proces en bestuderen de rol hiervan in het ontstaan en behandelen van suikerziekte.
De regelcircuits van genetische interacties
Dr. P.P.C.W. (Patrick) Kemmeren (m), UMCU – Medische Fysiologie
Bij veel ziekten zijn meerdere genen betrokken die elkaars effecten beïnvloeden. Hoe deze genetische interacties precies in elkaar zitten, is nog niet bekend. De onderzoekers gaan uitzoeken welke regelcircuits ten grondslag liggen aan deze genetische interacties.
Leren tegen Alzheimer
Dr. H.W. (Helmut) Kessels (m), NIN
Alzheimerpatiënten hebben geheugenproblemen omdat de connecties tussen hun hersencellen worden verzwakt. In dit onderzoek wordt bekeken of een actieve hersencel hier minder vatbaar voor is. Dit zou betekenen dat een dagelijkse sessie hersentraining de ziekte van Alzheimer kan vertragen.
Verlichte dokters, verborgen krachten
Dr. H.G. (Rina) Knoeff (v), UL – Geesteswetenschappen
In de Verlichting geloofden dokters dat verborgen levenskrachten het lichaam in beweging zetten. Zij deden chemische experimenten om te begrijpen hoe dit precies werkte. Dit onderzoek reconstrueert deze experimenten en analyseert het 'Verlichtingslichaam' op het snijvlak van geneeskunde en cultuur.
Super-GPS via glasvezel
Dr. J.C.J. (Jeroen) Koelemeij (m), VU – LaserLaB
Dit onderzoek richt zich op nieuwe methodes voor het versturen van nauwkeurige tijd en frequentie via glasvezel. Hiermee kan in de toekomst een 'Super-GPS-systeem' worden gerealiseerd dat nauwkeuriger, betrouwbaarder en veelzijdiger is dan het bestaande Global Positioning System, GPS.
De bloedplaatjes als sluipmoordenaars
Dr. R.R. (Rory) Koenen (m), UM – Biochemie
Bloedplaatjes zijn essentieel voor het stelpen van bloedingen, maar kunnen ook tot de ontwikkeling van hart- en vaatziekten bijdragen door de bloedvaten in vuur en vlam te zetten. Er worden mogelijkheden onderzocht om deze kwalijke rol van bloedplaatjes te verhinderen.
Witte dwergen schitteren als zwarte gaten
Dr. E.G. (Elmar) Körding (m), RU – Sterrenkunde
Zo op het oog hebben witte dwergen en zwarte gaten weinig met elkaar gemeen. Maar ze trekken beiden materie aan en stuwen stralen gas de ruimte in. De onderzoekers zullen deze overeenkomst bestuderen om het effect van relativiteit op dit belangrijke astrofysische proces te begrijpen.
Ontmaskering van vetstructuren in de nier
Dr. J.C. (Jaklien) Leemans (v), AMC – Pathologie
De functie van de nieren in de vethuishouding is grotendeels onbekend. De onderzoekers hebben met elektronenmicroscopie nieuwe vetstructuren in niercellen ontdekt na een vetrijk dieet. Maar welke rol spelen deze structuren tijdens obesitas of voedselschaarste?
Kleine vaatjes, grote problemen
Dr. F.-E. (Frank-Erik) de Leeuw (m), UMC St. Radboud - Neurologie
Tijdens veroudering ontstaan bij iedereen beschadigingen aan kleine vaatjes in de hersenen. Bij sommigen leiden die tot dementie en parkinsonisme, maar bij de meesten niet. Met behulp van innovatieve MRI-technieken ontrafelen de onderzoekers bij wie welke beschadiging leidt tot deze zeer veel voorkomende ziekten in verouderende samenlevingen, maar vooral ook bij wie niet!
Grip krijgen op zwakke bindingen
Dr. M.E. (Mirjam) Leunissen (v), FOM/AMOLF – Supramoleculaire Interacties
Anders dan de meeste kunstmatige materialen kunnen biologische materialen zich dynamisch aanpassen aan hun omgeving door middel van zwakke bindingen die continu breken en opnieuw vormen. De onderzoekers gaan de algemene natuurkundige eigenschappen van zulke zwakke bindingen ontrafelen met nieuwe, uitzonderlijk goed controleerbare modelsystemen van synthetisch DNA.
Punten tellen op oppervlakken
Dr. R.M. (Ronald) van Luijk (m), UL – Wiskunde
Sinds de oude Grieken weten we al dat er oneindig veel geheeltallige oplossingen zijn van de vergelijking van Pythagoras [a-kwadraat plus b-kwadraat is c-kwadraat], zoals (3,4,5). Voor ingewikkeldere vergelijkingen weten we vaak heel weinig. De onderzoekers beschouwen families van vergelijkingen waarvoor ze recent hebben aangetoond dat er veel meer oplossingen zijn dan men tot enkele jaren geleden durfde te geloven.
Regendruppels op zand
Dr. R.M. (Devaraj) van der Meer (m), UT – Vloeistoffysica
Niets lijkt gewoner dan een regendruppel die op een zandlaag valt. Toch is er verrassend weinig bekend over de natuurkunde van dit alledaagse fenomeen. In dit onderzoek gaan lasers en hogesnelheidscamera's licht werpen op de complexe wijze waarop een waterdruppel een zandlaag binnendringt.
Bloedstollende taferelen bij de voortplanting
Prof. dr. S. (Saskia) Middeldorp (v), AMC – Vasculaire Geneeskunde
Als bloed te snel stolt, vergroot dit de vruchtbaarheid, maar gaat een zwangerschap vaker mis. Dit onderzoek bekijkt of bloedverdunnende medicijnen een miskraam tegengaan. In het laboratorium bestuderen de onderzoekers hoe bloedstolling en voortplanting precies samenhangen.
Puzzelen met vertalingen
Dr. C. (Christof) Monz (m), UvA – Informatica
Automatisch vertalen wordt steeds belangrijker in een globaliserende wereld. Tegenwoordige vertaalsystemen zijn echter nog steeds van matige kwaliteit. De onderzoekers gaan dit probleem benaderen door nieuwe methoden te ontwikkelen die tot vertalingen met hogere grammaticale en inhoudelijke kwaliteit zullen leiden.
Industriële clusters op de proef gesteld door economische globalisatie
Dr. A. (Andrea) Morrison (m), UU – Economische Geografie
Globalisatie stelt de competitieve positie van industriële clusters over de hele wereld op de proef. Sommige clusters zullen overleven en andere zullen verdwijnen. In dit project wordt onderzocht welke factoren van invloed zijn op het ontstaan, de groei en de overleving van clusters en hoe deze in de loop van de tijd veranderen.
Gezinsarbeid in Nederland en Nederlands-Indië
Dr. E.J.V. (Elise) van Nederveen Meerkerk (v), IISG
In de periode 1830-1940 veranderde de verdeling van het werk dat mannen, vrouwen en kinderen deden sterk, zowel in Nederland als in Nederlands-Indië. Dit onderzoek laat zien welke invloed de koloniale banden op deze veranderingen hadden in beide landen.
Bouwen met losse atomen
Dr. A.F. (Sander) Otte (m0, TUD – Quantum Nanoscience
Sommige complexe materialen (bijvoorbeeld supergeleiders) zijn moeilijk te begrijpen doordat hun magnetische atomen op een erg ingewikkelde manier met elkaar wisselwerken. In dit onderzoek worden zulke materialen stapsgewijs nagebouwd door magnetische atomen één voor één te rangschikken met behulp van een bijzondere tastmicroscoop.
Nebuline, een onbegrepen gigant
Dr. C.A.C. (Coen) Ottenheijm (m), VUmc - Fysiologie
Spieren zijn opgebouwd uit een vernuftig raderwerk van ontelbare eiwitten. Aangeboren afwijkingen in deze eiwitten doen het raderwerk vastlopen met levensbedreigende ziekten als gevolg. Dit onderzoek bestudeert hoe één afwijkend eiwit, het gigantisch grote eiwit nebuline, dit raderwerk doet vastlopen.
Verbeteren mondiaal milieubeleid
Dr. P. (Philipp) Pattberg (m), VU – Instituut voor Milieuvraagstukken
Huidige pogingen om op mondiaal niveau milieuproblemen op te lossen zijn niet goed gecoördineerd. We zien hierbij strijdend beleid, rivaliserende stelsels van actoren, conflicterende normen en uit elkaar lopende declamaties. Het is de bedoeling om met dit project de gevolgen van deze ontwikkelen helder te krijgen en voorstellen tot verandering te doen.
Fijnkorrelig software-projectgeheugen
Dr. ir. M. (Martin) Pinzger (m), TUD - Software and Computer Technology
Softwaresystemen veranderen regelmatig en technici besteden veel tijd aan inzicht verkrijgen in deze veranderingen en hun gevolgen. Dit project onderzoekt manieren om dit inzicht te faciliteren door het opslaan en delen van gedetailleerde informatie over veranderingen in de broncode van softwaresystemen.
Een stalen toekomst bouwen
Dr. M.J. (Maria) Santofimia (v), TUD – Materials Science and Engineering
Mechanische eigenschappen van staal hangen af van hoe de atomen georganiseerd zijn, waarbij microscopische kristallijne fasen in hun structuur gevormd worden. Dit project onderzoekt voor het eerst hoe interacties tussen kristallijne fasen effectief gebruikt kunnen worden om nieuwe soorten staal te produceren met verbeterde eigenschappen.
Verstaanbaarheid van een vreemde taal in achtergrondgeluid
Dr. O.E. (Odette) Scharenborg (v), RU – Taalwetenschap
Sommige mensen zijn heel goed in het verstaan van een vreemde taal in achtergrondgeluid, terwijl anderen dit niet zijn. De onderzoekers gaan met behulp van luisterexperimenten, cognitieve testen en een computermodel verklaren waarom deze individuele verschillen tussen mensen bestaan.
Licht schijnen op celgedrag
Dr. T.S. (Tom) Shimizu (m), FOM/AMOLF – Biofysica
Alle levende cellen nemen hun omgeving waar en gebruiken deze informatie in besluitvorming over hun acties. De onderzoekers zullen analyseren hoe moleculen binnen cellen dit voor elkaar krijgen door microscopen te bouwen die per molecuul laten zien waar ze zijn en welke minieme bewegingen ze maken.
Cholesterolstapeling aan de grondslag van leverontsteking
Dr. R. (Ronit) Shiri-Sverdlov (v), UM – Genetics and Cell Biology
Niet-alcoholische steatohepatitis (NASH) is een veelvoorkomend westers probleem, waarbij de mechanismen die deze ontsteking veroorzaken niet gekend zijn. Eerder onderzoek van deze onderzoeksgroep heeft aangetoond dat de wijze van cholesterolopslag een belangrijke rol speelt. De onderzoekers zullen nu nieuwe moleculaire aangrijpingspunten, niet-invasieve markers en therapie voor NASH verder onderzoeken.
Welke verhalen vertellen videobeelden?
Dr. C.G.M. (Cees) Snoek (m), UvA – Instituut voor Informatica
Videobeelden zijn alleen vindbaar als mensen van tevoren de inhoud beschrijven. Dit onderzoeksprogramma leert computers automatisch het verhaal van onbeschreven videobeelden te vertellen, op basis van herkende personen, objecten, scènes en hun interactie. Misschien wel leidend tot de nieuwe YouTube.
Celdood in atherosclerose
Dr. O. (Oliver) Soehnlein (m), LMU München
Aderverkalking (atherosclerose) wordt gekenmerkt door de infiltratie van witte bloedcellen die afsterven in de slagader. Doel van dit onderzoeksproject is begrijpen wat het belang is van leukocyte celdood in atherosclerose en wat de toepasbaarheid daarvan is in een klinische setting.
Concurrentie tussen banken: goed of slecht?
Prof. dr. L. (Laura) Spierdijk (v), RUG – Economie, Econometrie en Financiering
Concurrentie tussen banken kan leiden tot lagere leentarieven en hogere spaarrentes, maar kan er ook toe bijdragen dat banken ongewenste risico's gaan nemen. Dit onderzoek analyseert het effect van bankenconcurrentie op de economie met behulp van een nieuwe concurrentiemaatstaf.
Slimme organisatie van de buitenkant van afweercellen
Dr. A.B. (Annemiek) van Spriel (v), UMC St. Radboud – Tumor Immunologie
Afweercellen zijn essentieel voor de bescherming tegen ziekten. Communicatie van afweercellen met de omgeving gebeurt via de buitenkant van de cel, de celmembraan. Dit onderzoek is gericht op de slimme organisatie van de celmembraan die afweercellen helpt in hun werking.
Geen vertrouwen zonder betrouwbaarheid
Dr. S. (Sigrid) Suetens (v), UvT – Experimentele Economie
Vertrouwen en betrouwbaarheid zijn cruciale bouwstenen van menselijke interactie. Maar zonder betrouwbaarheid kan vertrouwen niet bestaan. De onderzoekers analyseren de interactie tussen vertrouwen en betrouwbaarheid. Wanneer gaat het goed? En waarom loopt het zo vaak mis?
Emoties begrijpen in het leven van alledag
Dr. M. (Marco) Tamietto (m), UvT – Medische Psychologie & Neuropsychologie
In het leven alledag worden emoties beïnvloed door de fysieke en sociale context waarin ze zich voordoen. Met dit project wordt onderzocht hoe het menselijk brein emotie en contextuele informatie integreert om snel de globale betekenis van de situatie vast te stellen.
Nieuwe antistoffen bij reuma
Dr. L.A. (Leendert) Trouw (m), LUMC – Reumatologie
Antistoffen zijn eiwitten die ons lichaam beschermen tegen infecties. Soms gaat er iets mis en zijn antistoffen gericht tegen ons eigen lichaam. De onderzoekers gaan nu een recent ontdekte antistof bestuderen om zo het ziekteproces van reuma beter te begrijpen.
Informatiestroom in het menselijk brein
Dr. K. (Kâmil) Uludağ (m), UM – Psychologie & Neurowetenschappen
Het brein verwerkt informatie uit de fysieke wereld en combineert deze met interne verwachtingen. De onderzoekers zullen de micro-architectuur van deze bottom-up en top-down informatiestroom in het menselijk brein bestuderen met behulp van high magnetic field MRI.
De grenzen van de Romeinse limes
Dr. J.W.H.P. (Philip) Verhagen (m), VU – Archeologie
De Romeinen bouwden een verdedigingslinie langs de Rijn, de limes. Dit onderzoek gaat na hoe zij de bevoorrading van de forten organiseerden, en waar landbouw, veeteelt en bosbouw plaatsvonden. Nieuwe computertechnieken worden gebruikt om de economische modellen door te rekenen.
Riskante politiek
Dr. B. (Barbara) Vis (v), VU – Politicologie
Waarom nemen sommige regeringen en politieke partijen riskante besluiten die hen stemmen of regeringsdeelname kunnen kosten, en andere niet? En beïnvloedt de omgeving de risicohouding van politici en 'normale' mensen op dezelfde manier? De onderzoekers beantwoorden deze vragen met een theorie over politieke besluitvorming onder risico.
Schokken en verstoringen in breekbaar materiaal
Dr. V. (Vincenzo) Vitelli (m), UL – Lorentz Instituut
In gewone vaste stoffen zijn schokken en scheuren extreme mechanische fenomenen waarvoor extreme krachten uitgeoefend moeten worden. Maar zacht materiaal is anders. Granulaire media, schuim en polymeernetwerken kunnen zo zacht gemaakt worden dat zelfs de kleinste verstoringen extreme mechanische reacties kunnen uitlokken. Als dat gebeurt zijn deze materialen niet alleen zacht, maar ook breekbaar. Voor breekbare materialen gaat de standaard theoretische benadering van linearisatie van Hamilton niet op. Voor de theoretische beschrijving hiervan is een nieuwe benadering nodig op basis van niet-lineaire golven en ongebruikelijke modes of failure als de fundamentele excitaties van breekbare materie. Het uiteindelijk doel van het onderzoek is het bloot leggen van hoe geometrische en topologische kenmerken van de architectuur van breekbare materialen hun extreme mechanica beheersen.
Aardappels blijven gezond
Dr. ir. V.G.A.A. (Vivianne) Vleeshouwers (v), WUR – Plantenveredeling
De aardappelziekte wordt veroorzaakt door een agressief pathogeen. Keer op keer verliezen ingebrachte resistenties hun werking. Economische schade blijft alleen beperkt door frequent toedienen van bestrijdingsmiddelen. De onderzoekers gaan nieuwe vormen van resistentie bestuderen en toepassen als extra verdedigingswapen.
Vertrouwen ambtenaren burgers?
Prof. dr. S. (Steven) Van de Walle (m), EUR – Bestuurskunde
Denkt een belastingambtenaar dat burgers integer, bekwaam en welwillend zijn, of dat je ze niet genoeg kunt controleren? We onderzoeken of het klopt dat een jonge ambtenaar vol vertrouwen en naïviteit aan de job begint, maar geleidelijk aan cynisch en wantrouwend wordt.
Handelspatronen en prijzen
Dr. M. (Makoto) Watanabe (m), VU – Economie
De markteconomie is vol met obstakels voor transacties. Het doel van het onderzoek is om uit te vinden wat economische actoren kunnen/ zouden moeten doen om die moeilijkheden te verminderen. Ook wordt geanalyseerd hoe prijzen ons zouden kunnen helpen om te begrijpen hoe goed markten kunnen functioneren.
Oude klimaten ontrafeld
Dr. J.W.H. (Johan) Weijers (m), UU – Geochemie
Door menselijke CO2-uitstoot verandert ons klimaat. Om te leren hoeveel warmer of natter het kan worden, speuren de onderzoekers naar fossiele moleculen van bacteriën uit een tijd waarin CO2-concentraties in de atmosfeer net zo hoog waren als nu.
De menselijke kant van statistiek
Dr. J.M. (Jelte) Wicherts (m), UvT – Methoden en Technieken
Hoewel onderzoek mensenwerk is, is er weinig bekend over de effecten van verwachtingen van onderzoekers op de uitkomst van hun statistische analyses. Hier worden veelvoorkomende fouten onderzocht en ontwikkelen de onderzoekers remedies en modelmatige correcties voor vertekeningen die daardoor optreden.
Een gebalanceerd brein
Dr. C.J. (Corette) Wierenga (v), UU – Celbiologie
In een gezond brein zijn activerende en remmende signalen ongeveer in evenwicht. De onderzoekers bestuderen hoe deze balans gereguleerd wordt en wat er mis gaat in autisme. Zij maken hiervoor verbindingen tussen zenuwcellen van muizen zichtbaar en volgen hun veranderingen.
Adhesiemoleculen leggen de verbinding
Dr. J. (Joris) de Wit, VU (m) – CNCR
De zenuwcellen in ons brein worden met elkaar verbonden door adhesiemoleculen. In hersenziekten als autisme, schizofrenie en Alzheimer gaan zenuwverbindingen verloren. De onderzoekers gaan na hoe adhesiemoleculen de stabiliteit van zenuwverbindingen reguleren, om zo beter inzicht in deze ziekten te verkrijgen.
Afweer LEVERt strijd met virus
Dr. A.M. (Andrea) Woltman (v), Erasmus MC – Maag-, Darm-, Leverziekten
Het Hepatitis B-virus verschuilt zich vaak voor het afweersysteem. Hierdoor blijft het aanwezig in de lever en veroorzaakt uiteindelijk leverfalen. Onderzoekers willen achterhalen hoe dit virus de afweer omzeilt en een therapie ontwikkelen die hier een einde aan maakt.