Toekenningen 2010

UV-lasersysteem voor resonante Raman spectroscopie

Dr. F. (Freek) Ariese, Laser Centre VU - Biomolecular Analysis & Spectroscopy Een flexibel lasersysteem zal worden opgebouwd met een zeer breed bereik aan excitatiegolflengten (210-495 nm). Wij gebruiken dit voor resonante Ramanstudies aan o.a. redox-eiwitten, ligand-receptorinteracties en nucleotide-derivaten. De picoseconde tijdschaal is optimaal voor fluorescentieonderdrukking en voor het kijken naar diepere lagen in biomedische weefsels.

Criminal career development and adult life success  
Dr. mr. A.A.J. (Arjan) Blokland (m), NSCR - Criminologie  
Crimineel gedrag gaat vaak samen met problemen op andere levensgebieden, zoals werkloosheid, echtscheiding en gezondheidsproblemen. Is criminaliteit hierin een oorzaak of gevolg? En hoe kan worden voorkomen dat deze problemen worden doorgegeven aan de volgende generatie?

Linking historical lives (LinkedLives): a database with 150 years of life courses of kinship  
Dr. H.A.J. Bras (v), VU  
Dit project zal leiden tot een database waarin biografische gegevens beschikbaar komen van broers en zussen van 1850 tot het heden. Belangrijke sociaalhistorische vraagstukken op het gebied van sociale mobiliteit en demografie (bijvoorbeeld: hoe werd levensloop beïnvloed door omstandigheden van geboorte, zoals positie in de familie, leeftijd of geslacht?), kunnen met deze database onderzocht worden.

Een high performance detector voor een Small Angle X-ray Scattering synchrotron straling beam line  
Dr. W. Bras, ESRF – Dutch-Belgian beam lines  
Tijdsopgeloste Small Angle X-ray Scattering metingen geven informatie over de verandering van structuren met dimensies van 1 tot 150 nanometer. Dit maakt de techniek geschikt voor het bestuderen van een grote diversiteit aan biologische en synthetische materialen. Onder andere polymeerprocessing experimenten worden uitgevoerd, maar ook colloïden, eiwitoplossingen, huid en metaallegeringen behoren tot de onderzoeksonderwerpen.

Geautomatiseerde krachtspectroscoop voor het meten van wisselwerkingen in supramoleculaire structuren  
Prof. dr. M.A. (Martien) Cohen Stuart (m), WUR – Fysische Chemie en Fysische Chemie en Kolloïdkunde  
De eigenschappen van supramoleculaire systemen (bijvoorbeeld core-shell deeltjes in verf, netwerken in gelen), worden bepaald door wisselwerkingen op moleculair niveau. Met de krachtspectroscoop (ForceRobot) zullen we verschillende wisselwerkingen gaan meten: o.a. brugvorming en capillaire krachten, aantrekking tussen polymeren met tegengestelde elektrische lading, en de krachten om polymeerketens uit structuren en netwerken te trekken.

A new-generation Thermal Ionisation Multi-collector Mass Spectrometer (TIMS) for earth, life and environmental sciences  
Prof. dr. G.R. (Gareth) Davies (m), VU – Aard- en levenswetenschappen  
De afgelopen 60 jaar is TIMS het standaard instrument geweest om mineralen en gesteenten te dateren en te bepalen hoe ze gevormd zijn. Het in gebruik nemen van een nieuwe generatie TIMS, uitgerust met meerdere zeer gevoelige detectoren (ionentellers) maakt baanbrekend onderzoek mogelijk in de archeologie, ecologie en forensische wetenschap. De betere precisie en gevoeligheid van deze nieuwe TIMS zal verder gebruikt worden om de ingewikkelde terugkoppelingprocessen tussen het binnenste van de aarde, aardkorst, atmosfeer en biosfeer te bestuderen.

Het nationale voedselconsumptie referentiebestand  
Prof. dr. ir. E.J.M. (Edith) Feskens (v), WUR – Humane Voeding en Epidemiologie  
Dit project beoogt gegevens te verzamelen voor het opzetten van een referentiebestand dat gedurende de komende 10 tot 15 jaar kan worden gebruikt als een gouden standaard voor studies waarin de voedselconsumptie gemeten wordt. Met behulp van het referentiebestand kunnen onderzoekers nieuwe voedselvragenlijsten ontwikkelen en de verzamelde voedselconsumptiegegevens valideren en ijken. Dit bestand zal substantieel bijdragen aan de kwaliteit van het voedings- en gezondheidsonderzoek in Nederland.

Het meten van mechanotransductie in levende cellen met Atomic Force en een Confocaal Microscoop  
Carl G. Figdor, UMC St Radboud  
Mechanotransductie is het celbiologische proces dat beschrijft hoe een cel reageert op zijn directe omgeving wanneer er krachten op uit worden geoefend. In de medische wetenschap speelt dit een rol in de weefseltechnologie, bij metastasering van kanker of in het immuunsysteem. Met behulp van een Atomic Force Microscoop kunnen deze krachten op een enkele levende cel gemeten worden door deze op gecontroleerde wijze in contact te brengen met een andere cel of een oppervlak waarmee de cel een interactie aangaat. Met behulp van de confocaal microscoop kunnen dan de celbiologische processen die hiervan het gevolg zijn, met hoge resolutie en ook in levende cellen zichtbaar gemaakt worden. Uiteindelijk hopen we hiermee inzicht te krijgen in de moleculaire processen die cellen in staat stellen om hun omgeving te verkennen.

Virtual reality-onderzoek naar normaal en afwijkend menselijk gedrag  
Dr. E. (Elia) Formisano (m), UM – Faculty of Psychology and Neurosciences  
Psychological and brain research is mostly conducted under simplified laboratory settings. The combination of computer-generated virtual reality environments with brain imaging enables studying subjects’ behaviour and brain activity in situations that approximate ‘real life’. The new laboratory will be employed in several domains of cognitive neurosciences, psychopathology and forensic psychology.

Laser interferometer setup for in vivo cochlear-mechanical measurements  
Dr. M.L. (Marcel) van der Heijden (m), Erasmus MC – Neurowetenschappen  
Ons binnenoor is een ingewikkeld en kwetsbaar systeem, waarvan de werking nog slechts gedeeltelijk begrepen is. Met een interferometer kunnen zeer kleine vibraties gemeten worden die in het oor een rol spelen: tot een miljoenste millimeter. Het doorgronden van de binnenoorfunctie kan leiden tot een verbetering van gehoorapparaten en -prothesen.

Biblia Sacra II  
Prof. dr. A.A. den Hollander (m), VU  
Het al succesvolle Biblia Sacra I, een database met gegevens over Bijbels die in de Nederlanden zijn geproduceerd tussen 1477 en 1553, krijgt een opvolger. Biblia Sacra II beoogt de uitbreiding van de database met gegevens over Nederlandse Bijbels tot en met 1800. Bijbelwetenschappers en (kunst)historici zullen met deze uitbreiding de mogelijkheid krijgen om snel en degelijk inzicht te krijgen in de ontwikkeling van Bijbels, Bijbelse iconografie en tal van andere vragen.

Signalen meten op nano-schaal in normale en kwaadaardige bloed(stam)cellen 
Peter L. Hordijk (m), AMC  
Biochemische analyses van stamcellen zijn vaak onmogelijk omdat deze cellen in zeer beperkte hoeveelheden voorkomen. Een nieuwe techniek, gebaseerd op het ontrafelen van de celinhoud in glazen capillairen met een volume van slechts 400 nanoliter, maakt het nu mogelijk om specifieke signalen in kleine aantallen (<1000) stamcellen of andere zeldzame cellen te meten.

Optische bank voor mid-infraroodinstrument MATISSE  
Dr. W.J. (Walter) Jaffe (m), UL – Astronomie  
De aanvragers richten zich op het ontwerp en de bouw van een gekoelde optische bank voor het mid-infrarood instrument MATISSE voor de Very Large Telescope (VLT) Interferometer van het European Southern Observatory. Met MATISSE kunnen unieke mid-infrarood studies worden gedaan van o.a. planeten rond andere sterren, materie rond zwarte gaten en spectroscopie en imaging van moleculaire schijven rond jonge sterren.

Nieuwe beeldvormende technieken voor preklinisch cardiovasculair onderzoek  
Dr. B.J.A. (Ben) Janssen, UM – CARIM, Farmacologie & Toxicologie  
Beeldvormende technieken spelen in toenemende mate een belangrijke rol bij het onderzoek naar het ontstaan van hart- en vaatziekten en de behandeling ervan. De toegekende ultrageluidsapparatuur zal de onderzoekers in staat stellen om in preklinisch modellen, op een niet-invasieve wijze en in meer detail dan voorheen mogelijk was, de moleculaire ziekteprocessen in beeld te brengen die hart- en vaatziekten veroorzaken en de effectiviteit van nieuwe behandelingen te toetsen.

Geautomatiseerde hoge-resolutie confocale microscopie voor de systematische functionele analyse van neuronale ziektegerelateerde genen  
Dr. R.E. van Kesteren (m), VU  
Geautomatiseerde microscopiesystemen missen vaak de optische resolutie om kleine subcellulaire structuren zoals neuronale synapsen goed zichtbaar te maken. In dit maken we gebruik van de nieuwste geautomatiseerde confocale microscopietechnieken om cellulaire screens met hoge optische resolutie uit te voeren. Deze technieken zullen worden ingezet om systematisch onderzoek te doen naar genen en eiwitten die een rol spelen bij synaptische aandoeningen, neurodegeneratieve ziektes en de regeneratie van beschadigde zenuwcellen. De investering sluit aan bij de recente implementatie van een cellulaire screeningsfaciliteit binnen de Neuroscience Campus Amsterdam, waarbinnen nu alle screeningsstappen, van celkweek tot analyse, geautomatiseerd en grootschalig kunnen worden uitgevoerd.

Amnis imagestream cytometer  
Prof. dr. G (Georg) Kraal, VUmc – Moleculaire Celbiologie en Immunologie  
Het unieke van de Amnis cytometer boven conventionele flow-analyse is dat van individuele cellen, zoals witte bloedcellen, niet alleen kan worden nagegaan welke eiwitten elke cel bevat maar ook waar deze in de cel zitten, en of de locatie verandert bij bepaalde ziekten of wanneer de cel geactiveerd raakt. Dit is mogelijk doordat van elke cel een foto gemaakt en geanalyseerd wordt. Omdat dit bij een groot aantal cellen tegelijk kan worden uitgevoerd biedt dit ongekende mogelijkheden om differentiatieprocessen in lymfocyten en andere cellen te bestuderen.

Meten van DNA-schade  
Dr. P.M. (Przemek) Krawczyk (m), AMC – Celbiologie en histologie  
Wij ontwikkelen een high-throughput instrument voor inductie, op micrometer schaal, van specifieke soorten DNA-schade in delen van de celkern. Dit innovatieve apparaat biedt de mogelijkheid om duizenden cellen tegelijk te behandelen, de respons in individuele cellen te volgen met de geïntegreerde microscoop en daarna in detail te analyseren. Het apparaat zal bijdragen aan het ontrafelen van vele moleculaire en cellulaire DNA-reparatieprocessen en fundamentele kennis leveren over reparatiefouten die bijdragen aan het proces van maligne celtransformatie, een ongewenst neveneffect van kankertherapie.

Veranderingen van hersencellen bij psychiatrische en neurologische aandoeningen  
Steven Kushner, Erasmus MC – Psychiatrie  
De onderzoekers willen met een computergestuurde volautomatische microscoop de structuur van hersencellen in kaart brengen. Ze richten zich daarbij op aandoeningen die leiden tot een verstandelijke handicap of tot een psychiatrische aandoening. Ook zullen ze kijken hoe de hersencellen reageren op verschillende medicaties, om op die manier nieuwe of verbeterde therapieën te ontwikkelen.

Ontwikkeling prototype hybride correlator boards gebaseerd op FPGA’s  
Dr. H.J. (Huib Jan) van Langevelde (m), JIVE – Astronomie 
De aanvragers richten zich op de ontwikkeling van prototype hybride correlatorborden gebaseerd op chips bestaande uit programmeerbare logische componenten (FPGA’s). Met de te ontwikkelen correlator kunnen meer radiotelescopen met een grotere bandbreedte functioneren als een virtuele telescoop die net zo groot is als de afstand tussen de afzonderlijke telescopen. Daardoor zijn kleinere details in het heelal te onderscheiden met een grotere gevoeligheid dan op dit moment mogelijk is.

Met lasers hersencellen in het levende brein bespioneren en manipuleren  
Huib Mansvelder, VU  
Communicatie tussen hersencellen vormt de basis voor ons denken, leren, en herinneren. Hoe contactpunten, synapsen, in het levende brein werken en wat de regels zijn waarmee ze veranderen is onduidelijk. Met behulp van infrarood lasers en niet-lineaire optische technieken kunnen individuele synapsen bestudeerd en gemanipuleerd worden. Daarmee kunnen werkingsmechanismen in gezonde en zieke hersenen opgehelderd worden.

Political mashup  
Dr. M.J. Marx (m), UvA  
Het project van Marx beoogt het samenbrengen van een enorme hoeveelheid politieke gegevens, zoals verslagen van Kamervergaderingen en politieke biografieën. Tal van maatschappelijk interessante vragen zoals wie door wie wordt beïnvloed – bijvoorbeeld of een discussie eerst opduikt in de pers, of eerst in de politiek – kunnen dankzij deze nieuwe infrastructuur inzichtelijk worden gemaakt.

Multi-area ensemble recording systems for investigating neural substrates of cognition  
Prof. dr. C.M.A. (Cyriel) Pennartz (m), UvA – Swammerdam Instituut  
Hoewel cognitieve processen zoals geheugen, aandacht en perceptie afhankelijk zijn van de elektrische activiteit van grote groepen hersencellen, beperken de meeste meettechnieken zich tot de activiteit van slechts één of enkele cellen. Met ‘ensemble’ meetapparatuur wordt het nu mogelijk om inzicht te krijgen in hoe samenwerking tussen hersencellen en hersengebieden tot stand komt tijdens cognitieve processen.

Peptide synthese: een essentiële techniek voor de chemische biologie  
Dr. ir. D.T.S. (Dirk) Rijkers (m), UU – Medicinal Chemistry & Chemical Biology  
De geautomatiseerde vaste-dragersynthese van peptiden, stukjes eiwit, is essentieel voor het verkrijgen van goed gedefinieerde en zuivere peptiden, die belangrijke inzichten kunnen verschaffen in peptide-eiwitinteracties welke een grote rol spelen in de chemische biologie. De synthesizer wordt ingezet in diverse projecten waarin de moleculaire basis van ziekten bestudeerd wordt.

Een nieuwe draai aan moleculair onderzoek  
Prof. dr. F.P.J.T. Rutjes (m), RU – Instituut voor Moleculen en Materialen  
Kernspinresonantie (NMR) is een belangrijke techniek voor het karakteriseren van uiteenlopende stoffen op moleculair niveau. Met de financiering uit Investeringen NWO-middelgroot wordt een 500 MHz NMR apparaat aangeschaft, dat cruciaal is bij onderzoek naar de synthese en toepassingen van functionele bouwstenen op het gebied van de chemische biologie, supramoleculaire chemie, en bij chemie in microfluïde systemen.

Extent and organization of the Middle-Assyrian Empire  
Prof. dr. W.H. Van Soldt (m), UL  
Het Middel-Assyrische Rijk (1250-1070 v.Chr.) was een van de grote spelers in het Nabije Oosten van de Late Bronstijd en op vele punten de directe voorganger van het neo-Assyrische Rijk, het eerste echte imperium in de wereldgeschiedenis. Ondanks het belang van deze vroege staat, is er betrekkelijk weinig bekend over de machtsstructuren binnen het Rijk. De recente ontdekking van een paleiscentrum in het grensgebied van het Assyrische Rijk op de plek van Satu Qala (in Noord Irak), biedt de mogelijkheid om via archeologische vondsten en studie van oude inscripties helderheid te scheppen. Een team van Leidse en Irakese onderzoekers zal in 2010 beginnen met de systematische opgraving van deze belangrijke vindplaats.

Fluorescentie biosorteerapparaat voor biologische testsystemen 
Prof. dr. H.P. (Herman) Spaink (m), UL – Wiskunde en Natuurwetenschappen  
Een beperking van biologisch en farmaceutisch onderzoek is de snelheid waarmee een grote groep organismen kan worden geanalyseerd voor cellulaire details. Met een nieuw ontwikkeld instrument (COPAS) is het nu mogelijk om zeer snel afbeeldingen te verkrijgen van testorganismen zoals zebravisembryo’s en plantenzaden. Deze technologie zal worden toegepast in diverse onderzoeken naar gentechnologie van planten, de studie van orgaanontwikkeling, en ziektemodellen waarbij gebruik wordt gemaakt van de zebravis, zoals kanker en tuberculose.

Data and Tradition: The hebrew bible as a linguistic corpus and as a literary composition  
Prof. dr. E. Talstra (m), VU  
Dit project beoogt de verrijking van databases met Aramese en Hebreeuwse (Bijbel)teksten. Het doel is om twee belangrijke componenten van de Bijbelwetenschap, met aan de ene kant de taalkundige overwegingen (woordgebruik, grammatica etc.) en aan de andere kant de wetenschappelijke interpretaties van Bijbelse teksten, met elkaar te verbinden.

WIC-CorD: a Dutch Written Input for Children Corpus  
Dr. A.E.J.M. Tellings (v), RU  
Dit project streeft naar de opbouw van een 5 miljoen tekens omvattend lexicon van Nederlandse geschreven kindertaal. Het lexicon zal bestaan uit ongeveer 20.000 duidelijke lemma’s, met verwijzingen naar afgeleid taalgebruik, de frequentie van woordgebruik en andere taalkundige karakteristieken. Behalve wetenschappelijke doeleinden (zoals onderzoek naar taalgebruik en taalverwerving) zal dit lexicon ook een toegepast nut hebben als ‘basiswoordenlijst’ voor het lager onderwijs.

Onderzoek naar zwermgedrag met behulp van robots  
Dr. K. (Karl) Tuyls (m), UM – Informatica  
De aanvragers richten zich op het gebruik van nieuwe, op bijen geïnspireerde zelflerende algoritmen voor zwermgedrag in een collectief van robots. Zij gaan onderzoeken hoe zulke algoritmen efficiënte communicatie binnen het collectief kunnen reguleren en hoe goed men daarmee een groot collectief kan coördineren bij de uitvoering van taken zoals een zoektocht naar voedsel of het lokaliseren van gevaar.

Ademende eiwitten: enzymdynamiek zichtbaar maken met NMR  
Dr. M. (Marcellus) Ubbink (m), UL – Protein Chemistry  
Enzymen, de biomoleculen die vele levensprocessen versnellen, zijn dynamisch; tijdens de katalyse van chemische reacties veranderen ze van vorm en beïnvloeden zo het eindresultaat. De verbeterde spectrometer voor kernspinresonantie (NMR) zal worden gebruikt om die vormveranderingen zichtbaar te maken en zo te kunnen begrijpen hoe enzymen hun werk doen.

A Little Green Machine for High Performance Parallel Multipurpose Supercomputing using Graphical Processing Units  
Dr. A.A. (Lex) Wolters (m), UL – Informatica  
Deze investering betreft de hardware voor de bouw van een energie-efficiënte, op graphicsprocessoren (GPUs) gebaseerde supercomputer. De aanvragers gaan met deze supercomputer algoritmen bestuderen om graphicsprocessoren optimaal te kunnen gebruiken voor berekeningen – met name N-deeltjes berekeningen – uit verschillende vakgebieden, zoals astrofysica, meteorologie en wiskunde.