Kan iemand het licht aan doen?

We zijn geneigd de wetenschap een emanciperende functie toe te dichten. Dankzij de wetenschap hebben immers hele volksstammen zich kunnen ontwikkelen. Toch kan diezelfde wetenschap ook een uitsluitende functie hebben. Wetenschappers zijn veelal blind voor mogelijkheden, voor het onderscheid tussen natuurwetten en sociale structuren, voor de invloed van hun eigen referentiekader op hun denken en handelen, en blind voor de invloed van hun handelen op de personen in de werkelijkheid. Zo af en toe vindt er een ontdekking plaats. De cognitie van mensen van kleur is hetzelfde als van witte mensen. Vrouwen kunnen rationeel denken. Homoseksualiteit is geen psychiatrische aandoening. Maar deze ontdekkingen zijn weerleggingen van beweringen die andere wetenschappers deden.

Binnen de wetenschappelijke praktijk bestaat racisme en seksisme. Maar ook validisme, de Nederlandse vertaling van ableism: discriminatie en marginalisatie van mensen met een functiebeperking. Zo sloot een docent mij uit van een cursus Open Interviewen omdat ik ‘niet zelfstandig kon communiceren met mensen’. De gebarentolken die ik altijd inzet, waren volgens hem begeleiders die zaken voor mij verduidelijkten. Ik ben benieuwd hoe hij er nu over denkt, want met ingang van 1 januari 2021 is de Nederlandse Gebarentaal (NGT) een officiële landstaal, naast Nederlands en Fries.

Mensen die aan de norm voldeden, hebben de samenleving ingericht naar hún wensen en behoeften

Validisme wordt gevoed door vooroordelen én door wetenschappelijk onderzoek waarin wordt vastgesteld wat het gemiddelde is en wie daarvan afwijkt. Eeuwenlang zijn afwijkende mensen weggestopt in de bossen. Ondertussen hebben mensen die aan de norm voldeden de samenleving ingericht, naar hún wensen en behoeften.

Op 1 september 2020 lanceerde het ministerie van OCW een actieplan voor diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs en onderzoek. Dit actieplan wil racisme, seksisme en validisme bestrijden. Ik hoop van harte dat wetenschappers bereid zijn om het licht aan te doen en hun eigen praktijk kritisch onder de loep te nemen.

Corrie Tijsseling,
Lid adviescommissie diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs en onderzoek

Corrie Tijsseling