‘Ik wil inhoudelijk graag overal bovenop zitten’

Hij werd op jonge leeftijd hoogleraar, leidde een grote onderzoeksgroep, maar koos er uiteindelijk bewust voor om zich bestuurlijk ‘in dienst te stellen van de wetenschap’. Als instituutsdirecteur, als decaan van de bètafaculteit van de Nijmeegse Radbouduniversiteit en sinds 2017 als voorzitter van NWO. Eind maart nam Stan Gielen afscheid. Midden in een dubbele crisis, maar toch met een positief gemoed.

Stan Gielen

Van de eretitel ‘mooiste hondenbaan van Nederland’, die zijn voorganger Jos Engelen erop plakte, wil Gielen niks weten. ‘Dit is op geen enkele manier een hondenbaan. Ik heb deze functie als buitengewoon interessant, relevant en boeiend ervaren, met veel verantwoordelijkheden. Hooguit heb ik me een enkele keer wat alleen gevoeld, toen ik informatie kreeg die ik met niemand kon delen. Maar dat was echt een uitzondering.’ Zijn aantreden en dat van zijn collega-bestuursleden, viel begin 2017 samen met de start van het nieuwe NWO, met onder meer een nieuwe verdeling in domeinen. ‘Toen ik begon was ik 64. Ik heb mezelf afgevraagd: Ga ik dit nog vier jaar met plezier doen? Het antwoord was volmondig ja.’

Mooi en natuurlijk moment

Het evaluatierapport dat een commissie onder leiding van Alexander Rinnooy Kan vorig jaar schreef, gaf een eerste (positieve) indicatie over hoe die jaren zijn verlopen. Voor Gielen voelde het rapport als een ‘mooi en natuurlijk moment om het over te dragen’. Het woord trots valt zelfs, zij het met enige terughoudendheid. ‘Ik heb de vreemde eigenschap dat ik het vreselijk vervelend vind als iets niet loopt. Maar als iets wél succesvol is, vind ik dat volstrekt triviaal.’ Zijn vrouw wees hem daar vroeger al op. ‘Als een goede aanvraag werd afgewezen, kon ik daar heel zuur over zijn. Maar het nieuws over een toegekende beurs meldde ik alleen in het voorbijgaan. Dat gezegd hebbende: Het nieuwe NWO is door de meeste mensen omarmd; niemand wil terug naar de oude situatie. Mijn eigen indruk is dat NWO hoe langer hoe meer wordt gezien als dé onafhankelijke, deskundige partij die het meest geëigend is om de keuzes voor de wetenschap te maken.’

Domeinoverstijgend programmeren

En er is meer dat hem tevreden stemt. Hij roemt de samenwerking van wetenschap en bedrijfsleven binnen de Kenniscoalitie en de rol die NWO daarin vervult, ook richting politiek. Met de brede waardering die hij ervaart voor NWO’s bijdrage aan het Kennis- en Innovatieconvenant, ziet hij een belangrijke ontwikkeling ten opzichte van de tijd waarin vanuit de wetenschap weerstand bestond tegen het topsectorenbeleid. Ook over de voortrekkersrol die Nederland in Europees verband heeft op het vlak van open science, is hij positief. Natuurlijk liggen er ook serieuze uitdagingen. Gevraagd naar belangrijke keuzes voor de toekomst, noemt hij domeinoverstijgend programmeren. Inclusief de verdere versterking van de hele kennisketen, van fundamenteel tot en met praktijkgericht onderzoek. ‘Op dat gebied gebeurt al heel veel, maar hier kan NWO ook intern echt nog stappen maken.’ Een andere uitdaging ligt op het terrein van impact. ‘In onze missie staat dat we wetenschappelijk onderzoek van wereldklasse bevorderen én dat we de impact uitdragen. Dat laatste kan beter, al zie je dat er vanuit de Nationale Wetenschapsagenda wel stappen worden gezet.’

Weggaan met lege kantoren

Hoe ‘natuurlijk’ het moment van zijn afscheid ook voelt, weggaan in een tijd waarin de kantoren vanwege corona grotendeels leeg zijn én de organisatie nog aan het herstellen is van een grote serverhack, is allesbehalve normaal. Toch bevestigde de nasleep van de hack ook een conclusie die Gielen al eerder had getrokken: de kracht van de organisatie. ‘Hoe vreselijk die hack ook was, voor iedereen binnen NWO maar zeker ook in het hele wetenschapsveld, het heeft óók laten zien hoe goed de samenwerking is en hoe velen zich enorm hebben ingezet om ons er weer zo snel mogelijk bovenop te helpen.’
Zijn collega’s zal hij missen, de vele Zoomoverleggen niet. ‘Het kan zeker efficiënt zijn, maar voor belangrijke besprekingen, waarin soms ook harde beslissingen moeten worden genomen, werkt face-to-face nu eenmaal beter. Daar is vertrouwen voor nodig en dan helpt het als je elkaar echt in de ogen kunt kijken. Enkele moeilijke beslissingen hebben we daardoor noodgedwongen moeten uitstellen.’

Spreekbuis voor de wetenschap

Met Marcel Levi komt er een nieuwe voorzitter die in de ogen van Stan Gielen goed past bij de nieuwe fase die voor NWO aanbreekt. ‘Ikzelf ben iemand die graag inhoudelijk overal bovenop zit. Het gaat er niet om dat ik mijn mening wil opleggen, maar ik wil weten wat er gebeurt, zodat ik ook inhoudelijk de discussie kan voeren. Als ik het gevoel heb dat er dingen gebeuren die ik niet begrijp, voel ik me ongemakkelijk.’ 
Volgens hem is Marcel iemand die van nature meer naar buiten treedt. ‘Hij is wat extraverter, praat ook wat makkelijker. NWO ontwikkelt zich verder in de richting van spreekbuis voor de Nederlandse wetenschap. Dat past bij zijn persoonlijkheid en dat zal hij zeker met de nodige flair uitdragen. Hij komt op het goede moment.’

Dit interview is gepubliceerd in het NWO-magazine Onderzoek. 
 

Een uitgebreid afscheidsinterview met Stan Gielen is hier te vinden