Macrolens

Bijna onzichtbaar dwarrelt het door het zeewater: zoöplankton. De aanwezigheid ervan vormt een belangrijke graadmeter voor de gesteldheid van de onderwaterwereld. Marien bioloog Dick van Oevelen (NIOZ) gebruikt fotografie en kunstmatige intelligentie om zoöplankton te monitoren.

Tekst: Jiske Boots, Beeld: NIOZ.

Het dierlijke plankton kan variëren van microscopisch kleine ééncelligen tot wat grotere organismen, zoals kwalletjes. Het doet dienst als voedsel voor vissen en bodemdieren en speelt een sleutelrol in het mariene ecosysteem. Goede monitoring is dan ook belangrijk. In Nederland gebeurt dit te weinig, want het is een tijdrovende klus: eerst met netten door het zeewater slepen en daarna de vangst uitpluizen onder de microscoop.

We moeten zuinig zijn op onze mooie onderwaterwereld

Van Oevelen kwam op het idee om een frame te gebruiken die over de zeebodem beweegt en foto’s maakt. Om het plankton op de foto’s te herkennen, gebruikt hij kunstmatige intelligentie. De computer voert daarna de classificatie uit. Niet alleen gaat het op deze manier veel sneller, ook is zo de dichtheid van zoöplankton in ruimte en tijd te meten. Eerder kon dat nog niet.

Onderwaterwereld

Het frame verplaatst zich door het water van de Oosterschelde, Grevelingen, het Veerse Meer en verschillende Noordzeegebieden. Ook Rijkswaterstaat maakt gebruik van het apparaat tijdens monitoringcruises om de temperatuur van het water, het zout- en zuurstofgehalte en de voedselconcentratie te meten. Zo krijgen we meer inzicht in het ecosysteem van de Nederlandse zee. Want, zegt Van Oevelen: ‘We moeten zuinig zijn op onze mooie onderwaterwereld.’

Het frame wordt door het groene water van de Noordzee gesleept. Intussen leggen de camera’s op het frame de onderwaterwereld vast. Op de zwart-wit foto hierboven zijn de silhouetten van plankton te zien, waaronder een zeenaald.
Het frame wordt door het groene water van de Noordzee gesleept. Intussen leggen de camera’s op het frame de onderwaterwereld vast. Op de zwart-wit foto hierboven zijn de silhouetten van plankton te zien, waaronder een zeenaald.
Frame dat over de zeebodem beweegt en foto’s maakt komt weer boven.
Frame dat over de zeebodem beweegt en foto’s maakt komt weer boven.
Onderzoeker gaat aan de slag met opgeviste data
Onderzoeker gaat aan de slag met opgeviste data
Het frame staat weer veilig aan dek van het onderzoeksschip Pelagia. Eenmaal weer aan wal, analyseren de onderzoekers de data met behulp van kunstmatige intelligentie.
Het frame staat weer veilig aan dek van het onderzoeksschip Pelagia. Eenmaal weer aan wal, analyseren de onderzoekers de data met behulp van kunstmatige intelligentie.
Dierlijk plankton microscopisch klein.
Dierlijk plankton microscopisch klein.
Onderzoekers analyseren de data met behulp van kunstmatige intelligentie.
Onderzoekers analyseren de data met behulp van kunstmatige intelligentie.