Onderzoeksprogramma biodiversiteit werkt

Het Onderzoeksprogramma Biodiversiteit werkt (OBW) betrekt stakeholders bij wetenschappelijk onderzoek naar de bescherming van de Nederlandse natuur.

Interacties tussen flora, fauna en micro-organismen maar ook klimaatverandering, schaarse ruimte en de komst van uitheemse soorten, zijn factoren die invloed hebben op ecosystemen en diensten die de natuur ons levert. Beter inzicht in deze factoren draagt bij tot evenwichtig natuurbeleid en weloverwogen investeringen ter bescherming van onmisbare ecosystemen.

Het Onderzoeksprogramma Biodiversiteit werkt vloeit voort uit het gelijknamige beleidsprogramma dat door een aantal ministeries is ondertekend. Het onderzoeksprogramma wil kennis ontwikkelen om beleidsvragen te kunnen beantwoorden.

 

    • Doel en doelstellingen

      In 2008 is het beleidsprogramma 'Biodiversiteit werkt (2008-2011)' uitgekomen, dat is ondertekend door een aantal ministeries. Dat beleidsprogramma heeft een paragraaf over het verkrijgen van nieuwe kennis over biodiversiteit. NWO heeft sinds de jaren negentig verschillende biodiversiteitsprogramma’s succesvol afgerond. Voortvloeiend uit het beleidsprogramma heeft NWO samen met het Ministerie van Economische Zaken het Onderzoeksprogramma Biodiversiteit werkt ontwikkeld.

      Het Onderzoeksprogramma Biodiversiteit werkt zoekt antwoorden op beleidsvragen over drie thema's:

      • Dynamische natuur
      • Ecosysteemfuncties en –diensten
      • Ruimtelijke schaarste

      De nadruk ligt op de Nederlandse situatie op het gebied van terrestrisch en zoet-aquatisch onderzoek, eventueel uitgebreid naar de situatie in omringende landen.

      Dynamische natuur

      De natuur wordt beïnvloedt door verschillende factoren. Er komen bijvoorbeeld nieuwe soorten ons land binnen. Maar biodiversiteit in Nederland bevindt zich ook deels in natuurgebieden met een dynamisch karakter, zoals kustgebieden, natuurherstelgebieden waar landbouw plaats heeft gemaakt voor natuurontwikkeling of landelijke gebieden die steeds meer verstedelijken. Voor een beter begrip van de veerkracht van het ecosysteem is het niet alleen belangrijk om ecologische, economische en cultuurhistorische veranderingsprocessen te begrijpen, maar ook hoe (sub)ecosystemen op elkaar inwerken.

      Resultaten van dit onderzoek dragen bij aan:

      1. een beter beheer van natuurgebieden;
      2. een betere uitvoering van behoud en beheer in een landelijk gebied met verschillende vormen van landgebruik.

      Ecosysteemfuncties en –diensten

      De mens onttrekt onmisbare producten en diensten uit de natuur. Voedsel is het meest bekend, maar ook het vastleggen van CO2, de productie van zuurstof, schoon grondwater, schone lucht, gewasbestuiving en het onderdrukken van ziekten en plagen zijn belangrijke ecosysteemdiensten.

      Resultaten van het onderzoek dragen bij aan de ontwikkeling van beleid dat:

      1. natuur (groen) onmisbare diensten uitvoert voor het leven op aarde;
      2. duidelijk maakt dat groene functies en diensten voor iedere burger van belang zijn.

      Ruimtelijke schaarste

      De schaarse ruimte in ons land en in West-Europa wordt gekenmerkt door ruimtebeslag, versnippering en het doorsnijden van essentiële verbindingswegen. Dit heeft lokaal effect op de biodiversiteit. Lokale biodiversiteit wordt onder andere ook bepaald door de wijze waarop soorten en stofstromen zich verplaatsen en door de (lokale) historie. De rol van micro- en macrobiodiversiteit in lokale ecosystemen en de wijze waarop land- en waterecosystemen met elkaar in verbinding staan, kunnen belangrijke informatie opleveren voor het beheer van de biodiversiteit in Nederland. Resultaten van onderzoek dragen bij aan beleid dat:

      1. natuur breder benadert dan alleen natuurterreinen;
      2. basale ecosysteemdiensten en biodiversiteit in een intensief gebruikt landschap essentieel acht en beschermt.
    • Budget en doorlooptijd

      Onderzoeksprogramma ‘Biodiversiteit werkt’ is in 2010 van start gegaan. Het is gefinancierd door het ministerie van LNV (1.25 M€) en NWO 2.4 M€. Het omvatte veertien projecten, acht aio’s en zes postdocs. Zij deden onderzoek aan drie thema’s: dynamische natuur, ecosysteemdiensten en ruimtelijke schaarste. Bij elk project waren vanaf de aanvraag een of meerdere stakeholders/eindgebruikers betrokken.

      Het Onderzoeksprogramma biodiversiteit werkt loopt van 2010 tot 2016.

      Financiering

      NWO en het Ministerie van Economische Zaken financieren het onderzoeksprogramma. Het budget bedraagt 3,65 mln euro.

      Subsidieronde gesloten

      De eerste subsidieronde leverde 12 onderzoeksprojecten op. In november 2012 kwamen daar nog 2 onderzoeksprojecten bij van de tweede subsidieronde.

    • Commissies

      Stuurgroep

      Drs. Rob Wolters (voorzitter), Executive director European Centre for Nature Conservation
      Dr. Annemieke van der Kooij, NWO-ALW
      Ir. Niek Hazendonk, ministerie LNV, Directie Agro en Natuur.

      Programmacommissie

      Prof. Joop H.J. Schaminée (voorzitter), Wageningen UR
      Dr. Matty P. Berg, Vrije Universiteit Amsterdam
      Prof. Martin J. Wassen, Universiteit Utrecht
      Dr. Frans J. Sijtsma, Rijksuniversiteit Groningen
      Mw. Prof. Ellen van Donk, NIOO-KNAW
      Drs. H.J. (Hayo) Haanstra, Ministerie EZ
      Dr. Bart F. van Tooren, Natuurmonumenten
      Drs. Wim Lammers, Staatsbosbeheer
      Dr. Piet Bremer, Provincie Overijssel

      Beoordelingscommissie 1e ronde

      Prof. dr. Jan M. van Groenendael, GAN
      Prof. dr. Olivier Honnay, Katholieke Universiteit Leuven
      Dr. Horst Korn, German Federal Agency for Nature Conservation
      Dr. Xavier le Roux, Fondation pour la Recherche sur la Biodiversité

      Beoordelingscommissie 2e ronde

      Stakeholders:
      Drs. H.J. (Hayo) Haanstra, Ministerie van Economische Zaken
      Dr. P. (Piet) Bremer, Provincie Overijssel
      Drs. Wim Lammers, Staatsbosbeheer

      Wetenschap:
      Prof. Jan M. van Groenendael, Radboud Universiteit Nijmegen
      Dr. Ard Hordijk, Hordijk Consulting

      Contactpersoon Open Access van data

      NWO is voorstander van open access van data. Data en/of metadata gegenereerd in het onderzoeksprogramma biodiversiteit werkt worden na afloop van het project beschikbaar gesteld aan NLBIF. Contactpersoon bij NLBIF is Dr. Cees H.J. Hof (c.h.j.hof@uva.nl; 020- 525 5496).

    Publicatie Samen werken aan Biodiversiteit

    Na het wetenschappelijk eindsymposium is de publicatie ‘Samen werken aan Biodiversiteit’ gemaakt. Deze is te vinden onderaan deze pagina.